جلیل شاکری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان
سعید رمشکی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان

    زمان روایی یا به تعبیر ژرار ژنت زمان داستانی، در انتقال مفاهیم، شخصیت­پردازی و توصیف نقشی غیر قابل انکار دارد. استفاده از مولفه های زمان روایی و لایه­های مختلف زمان، از بارزترین ویژگی­های رمان دو جلدی سیمین دانشور به شمار می­رود. در این پژوهش، نویسندگان با روش استقرایی، مولفه­های زمان روایی را در سه مقوله نظم، تداوم و بسامد در رمان دو جلدی «جزیره سرگردانی» و «ساربان سرگردان» سیمین دانشور مورد بحث و بررسی قرار داده­اند. تحلیل این دو رمان، نشان میدهد که زمان کرنولوژیک جاری در کل اثر، حوادث و اتفاقات حدود چهار سال زندگی اشخاص رمان را دربرمی گیرد. گذشتهنگری به عنوان وجه غالب داستان، ابزار اصلی سبک روایی نویسنده به شمار میرود که در این بین گذشتهنگری درونی، با مرور ذهنی خاطرات شخصیت های اصلی، اغلب برای ترسیم روابط بین شخصیتها و کنش فردی و اجتماعیشان استفاده شده است. زمانپریشی آیندهنگر گرچه سهم اندکی در دو رمان مذکور دارد اما تصویرگر آشفتگیهای روحی و دغدغههای شخصیتهای داستان است. شتاب مثبت که اصلیترین مولفه آن در داستانها، گفتگو است، دانشور از آن به بهترین شکل برای نشان دادن حالات درونی شخصیتها استفاده میکند. بسامد مفرد، دیگر عنصر روایی غالب در رمان است که منجر به شتاب مثبت شده است. بسامد مکرر و بسامد بازگو نیز برای تاکید بر عادات و ویژگیهای شخصیتی در دست نویسنده است.  

روایت شناسی, ژرار ژنت, سیمین دانشور, جزیره سرگردانی, ساربان سرگردان