عباس محمدی - دانشگاه اصفهان
علیرضا فتاحی - اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشکده شیمی

هیدروژل ها به ­دلیل قابلیت زیاد جذب و نگه­داشت آب، کاربرد های گسترده ای را در زمینه های پزشکی، صنعتی و محیط زیست نظیر مهندسی بافت، دارورسانی و جذب آلاینده های زیستی یافته ­اند. افزون بر مواد سنتزی، هیدروژل ها را می توان از مواد اولیه زیست­ پایه غیرسمی، زیست سازگار و زیست تخریب­ پذیر تهیه کرد. اخیرا از واکنش کلیک دیلز-آلدر به­ منظور تهیه هیدروژل های کلیک زیست ­پایه با خواص بهبودیافته بهره گرفته شده است. در پی واکنش دیلز-آلدر یک حلقه شش تایی از طریق واکنش [۴+۲]  بین یک دی ان غنی از الکترون و دی ان­ دوست با کمبود الکترون تشکیل می شود. برای انجام این واکنش، نه تنها نیازی به کاتالیزگر نیست، بلکه هیچ­گونه محصول جانبی نیز ایجاد نمی ­شود. از ویژگی های مهم دیگر واکنش های دیلز-آلدر می توان به عدم حساسیت به انواع گروه های عاملی و برگشت پذیری گرمایی از طریق واکنش معکوس دیلز - آلدر اشاره کرد. از این رو، با استفاده از واکنش دیلز-آلدر، امکان ساخت هیدروژل های زیست­ پایه، زیست سازگار، پاسخگو به محرک، خود ترمیم و درجا تشکیل ­شونده در راستای کاربردهای گوناگون فراهم آمده است. در این مقاله، پس از مرور کوتاهی بر هیدروژل ها و واکنش­ های کلیک، مطالعات اخیر و اهداف آن­ها در زمینه تهیه انواع هیدروژل های زیست­ پایه با استفاده از واکنش­ های دیلز-آلدر تشریح شده است.

هیدروژل, پلیمرهای زیست پایه, شبکه ای شدن فیزیکی, شبکه ای شدن شیمیایی, واکنش دیلز- آلدر