بررسی الگوی کشت متناسب با منابع آبی منطقه کوهدشت

استفاده تلفیقی از منابع آب سطحی و زیرزمینی از جمله راهکارهای مدیریتی بهبود تخصیص منابع و بهره برداری بهینه از منابع محدود آب در اقلیم های خشک و نیمه خشک به شمار می آید . در این تحقیق، یک مدل تخصیص بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی با توجه به الگوی کشت و منابع آب قابل برنامه ریزی شهرستان کوهدشت توسعه یافت. به منظور حل مدل، از بسته نرم افزاری ۱۰ LINGO استفاده گردید. در قالب شبیه سازی ۱۸ گزینه مختلف الگوی کشت در شرایط آبیاری نرمال و سطوح متغیر کم آبیاری، شرایط متنوعی از برداشت تلفیقی منابع آب مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی ها از شاخص های سود خالص تولیدات کشاورزی ، بهره وری آب ، ضریب تخصیص آب از منابع آب زیرزمینی و نسبت حجم آب تخصیص یافته از منابع زیرزمینی به حجم کل آب تخصیصی به الگوی کشت استفاده شد. نتایج نشان داد که گزینه الگوی کشت E۴ دارای بالاترین بهره وری آب (۵۷۴۶/۱۷ ریال بر متر مکعب)،گزینه الگوی کشت P۱۰ دارای بالاترین سود خالص ( ۱۱۹ میلیارد تومان)،گزینه الگوی کشت E۸ دارای کمترین ضریب تخصیص از منابع آب زیرزمینی (۰/۳۷)، گزینه الگوی کشت P۱۰بیشترین حجم آب تخصیص یافته (۲۱۰/۳۳ میلیون متر مکعب) و گزینه الگوی کشت E۸ کمترین نسبت حجم آب تخصیص یافته از منابع آب زیرزمینی به حجم کل آب تخصیص یافته (۰/۵۲) را به خود اختصاص می دهد. بررسی ها نشان داد که با اجرای استراتژی کم آبیاری، شاخص بهره وری آب کشاورزی منطقه کوهدشت برای کلیه گزینه های الگوی کشت مورد مطالعه تا حد ۲۰ درصد کم آبیاری افزایش می یابد. با اعمال کم آبیاری مناسب می توان الگوی کشت بهینه منطقه را تغییر داد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که تلفیق بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی در الگوها ی مختلف کشت، امکان دستیابی به حداکثر سود خالص و زمینه ارتقای شاخص بهره وری آب کشا ورزی منطقه را فراهم می نماید. مهمترین نتایج در خصوص سطوح زیر کشت محصولات زراعی و باغات میوه با توجه به وضعیت منابع آب منطقه به شرح زیر استخراج گردید: - سطح زیر کشت آبی منطقه کوهدشت در سالهای تر و خشک می تواند به ترتیب در محدوده ۲۶۰۰۰-۲۰۰۰۰ هکتار و ۲۰۰۰۰-۱۶۰۰۰ هکتار متغیر باشد. با اعمال استراتژی کم آبیاری تا حدود ۳۰ درصد نیاز آبی، این سطوح می توانند تا حدود ۲۵ درصد افزایش یابد. - با توجه به سطح درآمد خالص برنج از دید کشاورزان منطقه، سطح زیر کشت این محصول تا حدود ۱۰۰ هکتار قابل توصیه می باشد. در شرایط خشکسالی کشت این محصول توصیه نمی گردد. - حذف چغندر قند از الگوی کشت منطقه توصیه می شود. - در سال های خشک، کشت کلزا تا سطوح ۱۰۰۰ هکتار توصیه می گردد. کلزا می تواند جانشین مناسبی برای ذرت دانه ای در سالهای کم آبی باشد.
- کشت ذرت دانه ای در بازه ۶۰۰۰-۴۰۰۰ هکتار قابل توصیه است. در شرایط خشکسالی تا سقف ۱۵۰۰ هکتار کاهش در سطح زیر کشت این محصول توصیه می گردد. - کشت گندم آبی در شهرستان کوهدشت تا حدود ۱۰۰۰۰ هکتار در کلیه شرایط آبی توصیه می گردد. در شرایط خشکسالی با کاهش سطح زیر کشت گیاهان با نیاز آبی بالا، سطح زیر کشت گندم آبی تا ۱۲۰۰۰ هکتار نیز منطقی خواهد بود. سطح زیر کشت جو آبی تا بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ هکتار قابل توصیه می باشد. - درصورت تجهیز باغات میوه به سیستم های آبیاری قطره ای، سطح زیر کشت آنها می تواند از ۱۲۵۰ هکتار تا حدود ۱۸۰۰ هکتار نیز افزایش یابد. بطور کلی با هدف امکان پذیری اجرای استراتژی کم آبیاری، توسعه سیتم های آبیاری تحت فشار در اراضی زراعی و باغی منطقه توصیه می گردد. مدل توسعه یافته در تعیین تخصیص بهینه آب برای الگوی های مختلف کشت و شرایط آبی متفاوت کارآیی مطلوبی داشته و از اینرو کاربرد آن به منظور بهبود بهره وری آب مصرفی، ارتقای سطح درآمد بهره برداران محلی و فراهم نمودن امکان توسعه و مدیریت پایدار منابع آب در سایر گستره های کشاورزی استان قابل توصیه می باشد.