مریم زارع - دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان
مجید صوفی - استادیار و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
مسعود نجابت - استادیار و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

فرسایش خاک و تخریب آبخیزها یکی از معضلات مهم اقتصادی و اجتماعی کشورهای در حال توسعه می باشد. این پدیده غالباً ناشی از تعارض فعالیتهای عمرانی با حفظ محیط زیست و منابع طبیعی است. در دهه های اخیر مطالعات در زمینه فرسایش افزایش یافته است که این خود مبین توجه بیشتر به این امر می باشد. آبکندهای فارس با گسترش در پهنهای به وسعت بالغ بر 50000 هکتار مشکلات عدیدهای را برای بخش کشاورزی و تولید پایدار غذا پدید آورده است. در این تحقیق سعی گردیده تا عوامل موثر بر گسترش آبکندها در منطقه فداغ مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. در این تحقیق 30 آبکند فعال و معرف از نظر ویژگیهای مورفومتریک، انتخاب گردید. با تقسیم طول آبکندها به مسیرهای معین و اندازه گیری مقاطع عرضی، حجم آبکند محاسبه شد. عوامل مربوط به حوزه آبخیز، خاک و پوشش سطحی نیز اندازهگیری شد و در نهایت با استفاده از نرمافزار SPSS روایت 13 ، روابط بین حجم آبکند به عنوان متغیر وابسته و پارامترهای اندازه گیری شده مشخص گردید. نتایج این تحقیق نشان میدهد، رسوب تولیدی ناشی از گسترش آبکندها در منطقه علامرودشت تابع فداغ تابع چهار متغیر مساحت حوزه آبخیز در بالای پیشانی و خروجی آبکند، درصد شیب بالادست و کربن آلی خاک است که در سطح 1 درصد با ضریب تبیین 77/8 درصد رابطه معنیداری دارد. همچنین این نتایج بیانگر تاثیر ویژگیهای حوزه آبخیز و سازند زمینشناسی در گسترش آبکندها است و هر اقدامی که بتواند حجم یا ارتفاع رواناب تولیدی را کاهش دهد، در کنترل آبکندهای این منطقه موثر است. انحراف رواناب از پیشانی آبکندها و کاهش رواناب توسط تقسیم سطح زهکشی به قطعات کوچک و همچنین افزایش پوشش گیاهی با ریشه های عمیق در اطراف آبکندها، میتواند در کاهش گسترش آبکندها تاثیرگذار باشند.

فرسایش آبکندی، گسترش آبکند، تولید رسوب، فداغ