مهدی قنواتی نسب - دانشجوی کارشناسی ارشد عمران - آب ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر
محمود شفاعی بجستان - استاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران
هوشنگ حسونی زاده - استاد یار گروه عمران - آب ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

با توجه به اینکه رودخانه ها دامنۀ وسیعی از جریان ها را تجربه می کنند عقیده بر آن است که آنها روی هم رفته در یک دوره بازگشت از سال شکل و ابعادشان را با یک جریان غالب تنظیم می کنند و بطور کلی ابعاد رودخانه ها تابع مقدار دبی خاصی است که به آن دبی غالب گویند . از این رو دبی غالب به جریان دایمی اطلاق می شود که بتواند مانند سیلاب های طبیعی باعث ایجاد رژیم تعادل در رودخانه شود . از طرفی در بسیاری از کارهای مهندسی رودخانه پیش بینی ابعاد هندسی رودخانه بسیار ضروری است بنابراین دانستن مقدار واقعی دبی غالب حائز اهمیت می باشد . برای هر رودخانه سه روش کمی برای تعیین دبی غالب ارائه گردیده است که عبارتند از : -1 دبی مقطع پر [1] - 2 دبی مؤثر [2] - 3 دبی متوسط سیل سالانه با دوره بازگشت 2/33 سال [3] از میان دبی های فوق یکی کنترل کننده ابعاد و رژیم رودخانه می باشد . مقدار دبی مقطع پر با استفاده از مقاطع عرضی رودخانه و رسم نسبت عرض سطح مقطع به عمق w/d در مقابل عمق جریان (d) در دستگاه متعامد و مشخص کردن عمقی که در آن نسبت w/d حداقل باشد بدست می آید سپس عمق مورد نظر را بر روی منحنی دبی - اشل برده و دبی مقطع پر را تعیین می کنیم . برای رسیدن به اهداف این تحقیق آمار دبی روزانه ، دبی رسوب و مقطع عرضی ایستگاه و سایر داده های مورد نیاز از ایستگاه های پای پل واقع بر رودخانه کرخه ، ایستگاه دهملا واقع بر رودخانه زهره ، ایستگاه جوکنک واقع بر رودخانه الله جمع آوری گردید . آنگاه برای هر از این ایستگاه ها منحنی w/d ، در مقابل (d)، منحنی سنجه رسوب و توزیع آماری دبی متوسط سیل سالانه با روش گامبل انجام گردیده و در نهایت برای هریک از این ایستگاه ها مقدار دبی مؤثر، دبی غالب و دبی با دوره بازگشت 2/33 سال محاسبه و با هم مقایسه گردید . نتایج این تحقیق نشان داد که در هر سه ایستگاه پای پل ، دهملا و جوکنک ، جریان غالب و کنترل کننده ابعاد و رژیم رودخانه دبی مقطع پر می باشد . و این به دلیل آن است که دبی مقطع پر در هر سه ایستگاه مورد مطالعه از دبی مؤثر و دبی متوسط سیل سالانه بیشتر و دارای دوره بازگشت کوتاه تری ( حدود یک سال ) است

دبی غالب ، دبی مقطع پر ، دبی مؤثر ، دبی رسوب