باطن و حقیقت عبادت از منظر ابن سینا و ملاصدرا

عبادت به عنوان هدف خلقت انسان، امری است که ضرورت دارد از منظر فلسفی بررسی شود تا حقیقت آن، تبیین شود. مسئله پژوهشی این است که حقیقت عبادت چیست و چه ارتباطی میان ظاهر با باطن و حقیقت عبادت وجود دارد و آیا سطوح عبادت در میان همه انسان ها یکسان است. حقیقت عبادت با کمک مبانی سینوی و صدرایی تبیین فلسفی می شود. ابن ­سینا و ملاصدرا در رابطه با حقیقت عبادت اتفاق نظر دارند، با این تفاوت که صدرا با توجه به مبانی غنی فلسفی اش، همچون اصالت وجود و تشکیک وجود، می تواند جایگاه عبادت را در نظام فلسفی خود دقیق تر تبیین کند. از منظر هر دو فیلسوف، عبادت ظاهر و باطنی دارد. ظاهر عبادت، موجب تزکیه نفس می ­شود و نفس تزکیه شده استعداد راه یافتن به حقیقت عبادت، یعنی معرفت به حق را پیدا می­ کند. با توجه به دیدگاه این دو فیلسوف، معرفت با عبادت رابطه ای دوسویه دارد. انسان با تفکر در خود و هستی، به نیاز وجودی اش نسبت به معبود پی می­ برد و با اراده و اختیارش، در برابر معبود سر تعظیم فرود می ­آورد. پس معرفت ابتدایی منجر به انجام عبادت ظاهری می ­شود و عبادت ظاهری نیز به تزکیه نفس می­ انجامد. نفس تزکیه شده درنهایت قابلیت این را می­ یابد که به معرفت حق تعالی یعنی عبادت حقیقی نائل شود.

Keywords:

ابن سینا , باطن , حقیقت , عبادت , عشق , معرفت , ملاصدرا