ساختار افقی و عمودی جنگل های زاگرس شمالی در ارتباط با شیوه جنگلداری سنتی (مطالعه موردی: جنگل های هواره خول، شهرستان بانه)

ساختار جنگل، که با چیدمان فیزیکی درختان و تاج­پوشش آنها توصیف می­ شود، ویژگی اساسی بوم­ نظام­های جنگلی است که ارزیابی آن می­ تواند به ­عنوان شاخص مدیریت بوم­ نظام­ در نظر گرفته شود. در مطالعه پیش­رو، ساختار افقی و عمودی قسمتی از جنگل­های زاگرس شمالی مورد مطالعه قرار گرفت. بدین­ منظور، جنگل­های سامان عرفی روستای هواره ­خول در شهرستان بانه انتخاب و تعداد ۶۰ قطعه نمونه مربع شکل به ابعاد ۲۰ ×۲۰ متر مربع به ­روش منظم– تصادفی در شبکه آماربرداری ۳۰۰ ×۲۰۰ متر در عرصه ای به مساحت ۳۴۵ هکتار پیاده شد. در هر قطعه نمونه مشخصه­ های قطر برابر سینه تمامی درختان و جست­های قطورتر از یک سانتی متر، ارتفاع درختان و جست­ ها، دو قطر بزرگ و کوچک تاج، طول تاج و مختصات مکانی درختان و جست­ گروه ­ها اندازه­ گیری شدند. جهت نمایش ساختار افقی و عمودی جنگل از نرم ­افزار SVS استفاده شد و شاخص ­های آماری توده با استفاده از نرم­ افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. پراکنش درختان و جست­ گروه­ ها در طبقات ارتفاعی نشان داد که ساختار جنگل هواره­ خول دو تا سه آشکوبه بوده و درختان و جست ­گروه ­ها بیشترین فراوانی را در آشکوب میانی و کمترین فراوانی را در آشکوب فوقانی دارند. بیشترین پراکنش درختان و جست­ گروه ­ها در جنگل هواره­ خول در طبقه ارتفاعی ۴-۲ متر بوده و بیش از ۸۴ درصد پایه ­ها ارتفاعی کمتر از ۴ متر دارند. بیشتر درختان و جست­ گروه ­ها دارای قطر برابر سینه کمتر از ۱۰ سانتی متر بودند که بیانگر جوان بودن جنگل هواره­ خول با دامنه پراکنش قطری کم، و فراوانی کم پایه­ های قطور و مسن در جنگل می ­باشد. ساختار افقی جنگل نمایانگر لکه­ های خالی زیاد و عدم پیوستگی تاج پوشش در قسمت­های نزدیک روستا بوده که میزان این لکه­ های خالی به­ تدریج و با نزدیک شدن به مرز سامان عرفی کاهش می­ یابد. نمایش ساختار عمودی جنگل نیز نشان می ­دهد که در مناطق نزدیک­تر به مرکز روستا درختان و جست­ گروه ­ها بیشتر در آشکوب­ های میانی و تحتانی قرار گرفته ­اند و هر چه به فاصله از مرکز روستا افزوده می­شود، حضور درختان در آشکوب فوقانی نیز بیشتر می ­شود. در مجموع ترسیم ساختار جنگل نشان داد که با فاصله گرفتن از مرکز روستا، مشخصه­ های قطر برابر سینه، ارتفاع و مساحت تاج پوشش درختان و جست­ گروه ­ها افزایش می­ یابند.

Keywords:

Baneh , Customary units , Northern Zagros , Forest structure , Havare-Khol , SVS , Traditional forestry system , بانه , زاگرس شمالی , ساختار جنگل , سامان عرفی , نظام جنگلداری سنتی , هواره خول , SVS