مطالعه فروچاله های کارستی دشت ابرکوه

شهرستان ابرکوه در منتهی الیه جنوب شرقی استان یزد و در ۲۰ کیلومتری شرق شهرستان آباده فارس قرار دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی منطقه آسفالته ابرکوه مسیر ارتباطی مهمی جهت دسترسی استان های یزد، کرمان و خراسان به استان های فارس، اصفهان و استان های جنوب غربی به شمار می آید. براساس آمار ایستگاه سینوپتیک ابرکوه میانگین بارش در منطقه ۶۳.۴ میلی متر می باشد. در نواحی خاصی از دشت ابرکوه به علت شرایط خاص فروچاله های کارستی تشکیل شده است. اهداف تحقیق اخیر ویژگی ها، علل پیدایش و نقاط مستعد برای بروز و توسعه آتی فروچاله ها می باشد. فروچاله های دشت ابرکوه در واحدهای تخریبی پلیوسن- کواترنر شامل تناوبی از کنگلومرا سست، مارن های گچ دار، رس و سیلت در شمال غرب روستای فیض آباد (حدود ۲۸ فروچاله) و در جنوب روستای هوروک (۳ فروچاله) تشکیل شده اند که طرح و نیمرخ های توپوگرافی تمامی فروچاله ها تهیه و ارائه شده است. نتایج بررسی های به عمل آمده و مطالعات ژئوفیزیکی قبلی جنس سنگ کف در منطقه شمالی دشت ابرکوه (محدوده مطالعه) را، آهک های کارستی الیگومیوسن تعیین کرده است. نوع فروچاله ها کارستی فرونشستی (Subsidence Sinkholes) و فروچاله های ریزشی پوششی (Cover collapse Sinkholes) می باشند و وجود حفره های بلعنده (Ponoer) در منطقه فیض آباد نشانگر انتقال آب های سطحی به شکاف ها و ترک های عمیق سنگ کف و نهایتا الحاق به آبخوان زیرزمینی است. افت سطح آب زیرزمینی به میزان ۱۵.۰۳ متر طی ۲۵ سال، تغذیه مصنوعی و کنترل مسیل ها با ایجاد خاکریز ها و تمرکز آب های سطحی، شکستگی ها و گسل های سنگ کف (با توسعه کارست در سنگ کف و بالا آوردن سنگ کف در جهت کاهش ضخامت پوشش رسوبی) از عوامل موثر در ایجاد فروچاله ها هستند. وجود سنگ کف آهکی همراه با شکستگی ها و گسلش ها در حاشیه شمالی دشت و در اطراف شهرستان ابرکوه این نواحی را مستعد بروز فروچاله های آتی می کنند که در این میان بخش شمالی دشت به علت گذر مسیل بسیار بحرانی تر می باشد، لذا هرگونه فعالیتی که منجر به سکون و افزایش نفوذ آب سطحی شود، خطرناک است و برای کاهش و پیش بینی بروز فروچاله ها در منطقه و تهیه نقشه نواحی بحرانی و خطر توصیه می شود از انجام هرگونه عملیات تغذیه مصنوعی و ایجاد خاکریزها و حوضچه های سکون آب جلوگیری و یا تغییر الگوی آبیاری منطقه از روش غرقابی به روش های قطره ای و کنترل بهره برداری مانع افت آبخوان شده و از تمرکز و نفوذ آب های سطحی در مزارع ممانعت بعمل آید. حفر گمانه های عمیق در جهت تعیین جنس دقیق سنگ کف در نقاط مختلف دشت بویژه در شهر ابرکوه و اطراف آن و بررسی پتانسیل حضور غارها و حفرات زیرزمینی و چگونگی گسترش آنها از طریق مطالعات صحرایی و به کارگیری روش های ژئوفیزیکی و همچنین استفاده از روش(GPR) (GroundPentrating Radar)، نقشه برداری به روش الکترومغناطیسی (EMS) (Electro Magnetic Survery)، روش های لرزه ای و گراویمتری بویژه در نواحی مسکونی شهر ابرکوه در جهت تعیین دقیق نواحی خطر از ضروریات آینده می باشد.