فرشته شاهبازی اصل - دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته گیاهان دارویی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، ایران
علی اشرف جعفری - استاد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حیدر پناه پور - مربی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

به منظور بررسی عملکرد سرشاخه و خصوصیات مورفولوژیک در جمعیت های دو گونه نعناع تعداد ۱۷ جمعیت از گونه Mentha pulegium L. و ۸ جمعیت از گونه Mentha mozaffariani Jamzad به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات کشاورزی البرز کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر کرت آزمایشی ۱۵ بوته به فواصل نیم متر در خط ۵/۷ متری با فواصل بین ردیف ها ۷۵ سانتی متر کشت شدند. مزرعه با سیستم قطره ای آبیاری شد و در طول اجرای آزمایش از صفات عملکرد تر و خشک سرشاخه به مدت دو سال و صفات ارتفاع گیاه، تعداد شاخه اصلی، قطر تاج پوشش، طول گل آذین و تعداد گل در بوته و بازده اسانس به مدت یک سال اندازه گیری شد. پس از جمع آوری داده ها، تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها به روش دانکن انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین گونه ها از لحاظ کلیه صفات بجز عملکرد خشک سرشاخه در سطوح احتمال ۱% معنی دار بود. در مقایسه میانگین گونه ها، M. pulegium از لحاظ میانگین ارتفاع بوته، قطر تاج پوشش، تعداد شاخه در بوته و عملکرد اسانس نسبت به گونه M. mozaffariani برتری داشت. در مقابل میانگین طول گل آذین در گونه M. mozaffariani بیشتر بود. میانگین عملکرد تر سرشاخه M. pulegium و M. mozaffariani به ترتیب ۱۸۳ و ۱۴۷ گرم در بوته بود. در هر دو گونه بین جمعیت ها از نظر کلیه صفات مورفولوژیکی مورد ارزیابی، اختلاف معنی دار وجود داشت. در گونه M. pulegium جمعیت های مریوان (۲۲۶۰۷) و رفسنجان (۲۳۰۳۱) به ترتیب با عملکرد ۲۵۲ و ۲۳۱ گرم در بوته بیشترین عملکرد سرشاخه تر را داشتند. از لحاظ عملکرد سرشاخه خشک جمعیت های رفسنجان (۲۳۰۳۱) و اراک (۲۲۳۸۱) به ترتیب با عملکرد ۱۱۵ و ۱۱۱ گرم در بوته بیشترین سرشاخه خشک را تولید کردند. در مقایسه بین جمعیت های گونه M. mozaffariani، جمعیت ارومیه (۱۹۶۲۵) با میانگین تولید ۹۸ و ۲۰۲ گرم در بوته به ترتیب بیشترین عملکرد سرشاخه خشک و تر را داشت. از لحاظ درصد اسانس تفاوت معنی داری بین دو گونه مشاهده نشد ولی از نظر عملکرد اسانس گونه M. pulegium با ۱۴/۱ گرم در بوته عملکرد بیشتری نسبت به گونه M. mozaffariani با ۷۶/۰ گرم در بوته داشت.

Mentha pulegium L, Mentha mozaffariani Jamzad, عملکرد سرشاخه, صفات مورفولوژیکی, بازده اسانس