محبوبه ناصری - دانشجوی دکترا، گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
شیوا گل محمدزاده - دانشیار، گروه فارماسیوتیکس و مرکز تحقیقات نانوفناوری، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
حسین آرویی - استادیار، گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
محمودرضا جعفری - استاد، گروه فارماسیوتیکس، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ایران
حسین نعمتی - استادیار، گروه علوم باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

به منظور مرتفع کردن مشکلات استفاده از اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) (ناپایداری، تبخیر و تجزیه در مقابل شرایط محیطی و شیمیایی (نور، اکسیژن، رطوبت، pH)) و افزایش کارایی آن در کنترل عوامل قارچی بیماری زای Alternaria solani، Rhizoctonia solani و Rhizopus stolonifer از سیستم حامل نانوذرات لیپیدی جامد (Solid Lipid Nanoparticle) استفاده شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات نانوفناوری دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به روش اختلاط اسانس و نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با محیط کشت دکستروز آگار (Potato dextrose agar) با چهار غلظت ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ میکرولیتر بر لیتر بود. نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با استفاده از روش امواج فراصوت تهیه شد. نتایج نشان داد که اندازه نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس کمتر از ۲۰۰ نانومتر، شاخص پراکندگی ۴۸۳/۰، پتانسیل زتا ۶/۴۲- میلی ولت و شکل ذرات نیز کروی بود. نتایج نشان داد که حداقل غلظت بازدارندگی (Minimum Inhibitory Concentration) برای فرم اسانس آزاد برای تمامی جدایه های قارچی مورد آزمایش ۲۰۰ (میکرولیتر بر لیتر) و حداقل غلظت بازدارندگی نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس برای گونه های R. solani و Rh. stolonifer ۵۰ میکرولیتر بر لیتر و برای A. solani ۱۰۰ میکرولیتر بر لیتر بود، که نشان دهنده تاثیر بهتر نانوذرات حاوی اسانس نسبت به فرم اسانس آزاد بر بازداری از رشد عوامل بیماری زای قارچی می باشد. نتایج این آزمایش نشان داد که نانوذرات لیپیدی جامد می توانند حامل های مناسبی برای اسانس آویشن شیرازی باشند.

نانوذرات لیپیدی جامد, حداقل غلظت بازدارندگی, اسانس, عوامل بیماری زای قارچی