امین خضری - دانشیار، گروه علوم دامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
سمیرا شکری - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم دامی دانشگاه شهیدباهنرکرمان

مقدمه: تغییرات اقلیمی به ویژه افزایش دمای کره زمین تهدید جدی برای صنعت دامپروری همانند دیگر بخش های کشاورزی است. در حقیقت تنش حرارتی یک عامل اصلی محدود کننده تولید با بازده پروتئین حیوانی و امنیت غذایی بوده که باعث آسیب های اقتصادی جدی به تولیدکنندگان در کنار کاهش سلامت و آسایش حیوان می شود. تغییرات فیزیولوژیکی و متابولیکی ناشی از کاهش مصرف خوراک در ابتدای مرحله شیردهی که حیوان در شرایط تعادل منفی انرژی و پروتئین بوده بر سوخت-ساز کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها به شدت تاثیرگذار است و این مساله اهمیت استفاده از راهکارهای تغذیه ای با هدف کاهش اثرات منفی تنش حرارتی را بیشتر می سازد. افزودنیهای گیاهی فیتوژنیک شامل مواد افزودنی حسی، مواد افزودنی آنتی اکسیدان، مواد افزودنی محرک رشد و سیستم امینی میباشند که افزودنیهای فیتوژنیک با خاصیت آنتی اکسیدانی بالا در سال های اخیر توجه متخصصین تغذیه دام را به خود جلب کرده است. این افزودنی ها از دامنه وسیعی از مواد گیاهی شامل برگ ها، ریشه ها و ادویه تولید میشوند. دامنه اثرات افزودنی های فیتوژنیک بسیار متنوع بوده و شامل خواص ضد میکروبی، ضد التهابی، ضد اکسیدانی، محرک اشتها و بهبود دهنده هضم میباشند.مواد و روشها: با توجه به هدف این مقاله مروری مبنی بر مطالعه تاثیر استفاده از افزودنی های غذایی فیتوژنیک برعملکرد گاوهای شیری در شرایط تنش حرارتی، مقالات موجود در این زمینه گردآوری شد.نتایج و بحث: یکی از اثرات منفی بسیار مهم تنش حرارتی در گاوهای شیری، کاهش خوراک مصرفی است و این مساله در دوره بعد از زایمان حیوان که نیاز متابولیک بالایی بوده از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. در گاوهای شیری اوایل شیردهی، افزایش کورتیزول ناشی از زایمان و تغییرات شدید متابولیکی و هورمونی در حیوان باعث عدم توازن بین مصرف خوراک و تولید حیوان شده به گونه ای که در این مرحله زمانی که حیوان با کاهش وزن بدن روبرو است، کاهش تولید متان و افزایش پروپیونات شکمبه ای در اثر افزودنیهای فیتوژنیک میتواند به طور موثر بر بازده بیوانژتیک حیوان اثر گذاشته و از بروز بسیاری از بیماریهای متابولیک جلوگیری نماید. ترکیبات فعال زیستی افزودنی های فیتوژنیک نقش آنتی اکسیدانی بسیار بالای دارند نتایج مطالعات جدید نشان میدهد که استفاده از مواد فیتوژنیک در تغذیه گاوهای شیری اوایل شیر ده ی قادر است خطر بروز اسیدوز را به طور معنی دار کاهش دهد. افزودنیهای غذایی فیتوژنیک شامل گروه های مختلف افزودنیهای تحریک کننده مصرف خوراک، افزودنیهای آنتی اکسیدانی، افزودنیهای محرک سیستم ایمنی و غیره بوده که نقش موثری در کاهش تنش های اکسیداتیو ناشی از تنش حرارتی درگاوهای شیری به ویژه در اوایل شیردهی دارند.نتیجه گیری کلی: ارزیابی تاثیرات متابولیکی و فیزیولوژیکی این افزودنیهای فیتوژنیک شامل آنتول، کاپسین، کارواکرول، سینامون آلدئید، کورکومین، یوگنول و تیمول بر گاوهای شیری در شرایط تنش حرارتی اهمیت بالایی برخوردار است و باعث کاهش اثرات تنش گرمایی میشود.

افزودنی های فیتوژنیک، تنش حرارتی، عملکرد، گاوهای شیری