اولویت بندی زیرحوزه های بحرانی از لحاظ فرسایش و رسوب با استفاده از مدل پاسخ فرسایش حوزه (WERM) و آنالیز مورفومتری (مطالعه موردی: حوزه آبخیز روضه چای، استان آذربایجان غربی)

     اولویت بندی زیرحوزه های بحرانی به منظور کنترل رواناب سطحی و فرسایش خاک یکی از مهم ترین راهکارهای افزایش کارآمدی عملیات مدیریت آبخیز و تسهیل دستیابی به توسعه پایدار می باشد. هدف این پژوهش ارزیابی و اولویت بندی ۳۰ واحد هیدرولوژیک از نظر خطر فرسایش در حوزه آبخیز روضه چای واقع در غرب استان آذربایجان غربی با مساحت ۴۱/۱۸۶ کیلومترمربع، با استفاده از آنالیز مورفومتری و مدل پاسخ فرسایش حوزه (WERM) می باشد. به منظور محاسبه شاخص (WERM) از نقشه های کاربری اراضی، شیب، فرسایندگی باران استفاده شد. در آنالیز مورفومتری پارامترهای طول جریان، تراکم زهکشی، طول جریان سطحی، ضریب شکل زیرحوزه ها، ضریب گردی، ضریب کشیدگی و ضریب فشردگی (در دو دسته پارامترهای خطی و شکلی) محاسبه شدند. سپس اولویت بندی هریک از زیرحوزه ها از نظر خطر فرسایش با توجه به مقادیر شاخص (WERM) و میانگین کل پارامترهای مورفومتری تعیین گردید. در نهایت نقشه تلفیقی براساس بالا بودن مقادیر شاخص های مذکور به عنوان اولویت بالاتر مشخص شد و سپس اولویت نهایی و شرایط بحرانی هر زیرحوزه مشخص گردید. نتایج نشان داد که واحدهای هیدرولوژیکی SUB۶، SUB۲، IB۱۱، IB۳ و IB۱۰ به ترتیب با شرایط بحرانی تر و اولویت بالاتر در انجام عملیات کنترلی و حفاظتی قرار گرفتند. در مجموع، روش مورد استفاده بر مبنای پاسخ آبخیز در حساسیت به فرسایش، با قابلیت می تواند در تعیین اولویت انجام عملیات کنترلی در آبخیز مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا، توجه به زیرحوزه های دارای شرایط بحرانی براساس شرایط توپوگرافی و مورفومتری حوزه و هم چنین عوامل فرسایشی طبیعی و انسانی می تواند در برنامه ریزی و جلوگیری از هدررفت منابع آب و خاک و پیامدهای فرسایش موثر واقع شود.

Keywords:

Prioritization , Critical sub-watershed , Morphometric indices , Erosion control , WERM model , رتبه بندی , زیرحوزه بحرانی , شاخص های مورفومتری , کنترل فرسایش , WERM