تعیین مناسب ترین روش برآورد رسوب معلق بر اساس آماره های خطاسنجی (مطالعه موردی-تعدادی از زیرحوزه های کشف رود)

پدیده ی فرسایش، انتقال رسوب و رسوبگذاری، خسارات زیان بار اقتصادی، فنی و زیست محیطی به وجود می آورد. به طور کلی مقدار رسوب در حال انتقال تابعی از مقدار دبی رودخانه می باشد، ولی معادلات ارائه شده در این ارتباط دارای خطای زیادی می باشند. این تحقیق به منظور ارائه مدل بهینه برآورد بار رسوب معلق در تعدادی از زیر حوزه های حوزه آبخیز کشف رود (شامل ایستگاه های هیدرومتری موشنگ، گلمکان، دولت آباد خرم دره، سراسیاب شاندیز، گلستان جاغرق و حصار دهبار) انجام گرفته است. در این راستا جهت کاهش مقدار خطا در معادله مدل برآورد رسوب معلق (منحنی سنجه رسوب)، اقدام به ارزیابی و مقایسه روش های تلفیقی در قالب تحلیل توابع رگرسیونی مختلف براساس کلاسه بندی زمانی داده های دبی و رسوب متناظر آن در یک دوره طولانی مدت ۳۰ ساله گردید. مدل های زمانی مختلف با استفاده از ۱۲معیار خطاسنجی مورد آزمون قرار گرفتند تا مدل بهینه برآورد بار رسوب معلق انتخاب گردد. نتایج نشان­دهنده برتری مدل هیدرولوژیکی در درجه اول و مدل پوشش گیاهی و مدل اقلیمی در درجه های بعدی می باشد. بنابراین مدل هیدرولوژیکی، پوشش گیاهی و اقلیمی به ترتیب با داشتن کمترین میزان خطای برآورد، به عنوان مدل های بهینه برآورد بار رسوب معلق در حوزه های ذکر شده انتخاب گردید. در مقابل مدل سالانه که در آن هیچ گونه کلاسه بندی برای داده های دبی جریان و دبی رسوب متناظر آن صورت نگرفته است به عنوان ناکارآمدترین مدل شناخته شد. به طور کلی میزان خطا در برآورد رسوب در ماه های کم آب و یا ماه های خشک کمتر از ماه های پرآب و یا ماه های مرطوب است. در این ماه ها تاثیر پذیری رسوب معلق از دبی نسبت به سایر عوامل موثر بر انتقال رسوب مشهودتر است. پیشنهاد می شود مشابه این تحقیق در رابطه با تعداد بیشتری حوزه و در شرایط مختلف جغرافیایی انجام شده تا در نهایت بتوان روش های دقیق تری در رابطه با برآورد رسوب معلق با استفاده از منحنی سنجه رسوب ارائه نمود.

Keywords:

Suspended sediment , Flow Discharge , Sediment rating curveStatistical criteria , temporal models , رسوب معلق , دبی جریان , منحنی سنجه رسوب , آماره های خطاسنجی , مدل زمانی برآورد رسوب