هادی دل افروز
عباس قاهری
محمدعلی قربانی
محمدحسن فاضلی فرد

یکی از چالش های پیش روی هیدرولوژیست ها یافتن یک روش مناسب برای طبقه­ بندی هیدرولوژیکی حوزه های آبخیز است. یک روش طبقه ­بندی مناسب می تواند در بسیاری از شاخه های علم هیدرولوژی مانند مدل سازی موثر واقع گردد. با توجه به پیچیدگی و غیرخطی بودن فرآیندهای هیدرولوژیکی، استفاده از نظریه آشوب که قادر به شناسایی رفتار سیستم های پیچیده می­باشد، در طبقه­ بندی حوزه های آبخیز از سوی برخی محققین مطرح شده است. در این تحقیق امکان استفاده از این مفهوم در طبقه ­بندی ۶۰ حوزه آبخیز کشور ایران (با استفاده از داده های روزانه رواناب) مورد بررسی قرار گرفته و از بعد محاط سیستم های دینامیکی شاخصی برای طبقه ­بندی حوزه های آبخیز استفاده شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان براساس معیار بعد محاط، ایستگاه ها را به گروه هایی با بعد زیاد (احتمالاتی)، بعد ماز سوی (قطعی- احتمالاتی) و بعد کم (قطعی) طبقه­بندی نمود. نتایج حاکی از آن است که هر چند نوعی شباهت و هموژنی در برخی نواحی و اقلیم ها قابل مشاهده است، اما با توجه به محدوده مکانی یک حوزه آبخیز نمی توان نسبت به تعلق آن حوزه به یک گروه خاص اظهار نظر کرد و بعد محاط می تواند معیاری برای طبقه­بندی حوزه های آبخیز مورد استفاده قرار گیرد.

Catchment Classification, Chaos Theory, Embedding Dimension, Hydrologic Models, Iran, طبقه بندی حوزه های آبخیز, نظریه آشوب, بعد محاط, مدل های هیدرولوژیکی, کشور ایران