رحمت الله کریمی زاده - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
طهماسب حسین پور - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
جبار آلت جعفربای - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
کمال شهبازی هومونلو - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
محمد آرمیون - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
پیمان شریفی - Islamic Azad University

تعداد ۱۹ لاین گندم دوروم برگزیده از آزمون مقدماتی عملکرد به همراه رقم شاهد دهدشت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در پنج منطقه گچساران، گنبد، مغان، خرم آباد و ایلام طی سه سال زراعی ۱۳۹۴-۱۳۹۱ بررسی شدند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ژنوتیپ، سال و مکان و برهمکنش سال × مکان، سال × ژنوتیپ و ژنوتیپ × سال × مکان بر عملکرد دانه معنی دار بود. آزمون اسکریت نشان داد که چهار مولفه اصلی اول سهم قابل توجهی در توجیه برهمکنش ژنوتیپ در محیط (GEI) داشتند، به طوری که مولفه اصلی اول و دوم به ترتیب ۷۰/۲۲٪ و ۷۱/۱۸٪ از تغییرات را توجیه می کردند. نمودار موزائیکی نشان داد که ۵۴/۱۱٪ از تنوع کل ناشی از اثر ژنوتیپ و ۴۶/۸۸٪ ناشی از برهمکنش ژنوتیپ در محیط بود. نمودار گرمایی نیز نشان داد که ژنوتیپ های ۱۶، ۱۹ و ۲۰ دارای عملکرد بالا در بسیاری از محیط ها بودند. نمای چندضلعی بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های ۸، ۷، ۲۰ و ۱۳ با توجه به نزدیک بودن به مبدا بای پلات، ژنوتیپ هایی با پایداری عمومی بالا به محیط های آزمایشی بودند و همچنین ژنوتیپ های ۱۸، ۱۵ و ۱۱ سازگار به هیچ کدام از محیط ها نبودند. مطالعه همزمان اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط با نمای محور تستر متوسط (ATC) از بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های نزدیک به محور ATC، شامل ژنوتیپ های ۲، ۷، ۱ و ۲۰ علاوه بر پایدار بودن نسبت به بقیه ژنوتیپ ها، دارای عملکرد بالاتر از متوسط کل بودند و می توانند به عنوان ژنوتیپ های پایدار در نظر گرفته شوند. نمای بای پلات ژنوتیپ ایده آل نیز نشان داد که ژنوتیپ های ۱  و ۲ نزدیک ترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایده آل و در نتیجه مطلوب ترین آن ها بودند. نمای برداریGGE  بای پلات نشان داد که محیط های با توانایی تمایز و نمایندگی (۱ و ۳)، محیط های مناسبی برای انتخاب ژنوتیپ های سازگار بودند. در مجموع، ژنوتیپ های ۸، ۷، ۲۰ و ۱۳ با نماهای مختلف بای پلات، علاوه بر پایداری از عملکرد بالاتری نیز برخوردار بودند و می توانند برای گزینش یا توصیه رقم استفاده شوند.

Genetic Divergence, Genotypes × Environment, Ideal Genotypes, Mosaic Plot, Heatmap Plot, تنوع ژنتیکی, ژنوتیپ در محیط, ژنوتیپ ایده آل, نمودار موزائیکی, نمودار گرمایی