اثر دز و مدت زمان تیمار با کلشی سین بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی خشخاش برگ ریزان (Papaver fugax Poir.) با استفاده از ریزنمونه های مختلف

در این مطالعه، به منظور تعیین مناسب ترین روش القای پلی پلوئیدی در گیاه خشخاش برگ ریزان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و سه فاکتور شامل سطوح مختلف کلشی سین (۰، ۰۵/۰، ۱/۰، ۲/۰ و ۵/۰ درصد)، مدت زمان تیمار (۱۲، ۲۴ و ۴۸ ساعت) و نوع ریزنمونه (بذر، گیاهچه و جوانه انتهایی ساقه)، در سال های ۱۳۹۷-۱۳۹۶ در دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. در کنار ارزیابی های مورفولوژیکی و روزنه ای، روش فلوسایتومتری افزایش محتوای ماده ژنتیکی را در برخی از گیاهان تیمار شده تایید نمود. نتایج نشان داد که تیمار جوانه انتهایی ساقه با غلظت کلشی سین ۰۵/۰ یا ۱/۰ درصد در زمان تیمار ۴۸ ساعت، به دلیل دارا بودن بیشترین درصد زنده مانی (%۴/۴۴) و القای تتراپلوئیدی (%۹/۱۸) بهترین روش تولید گیاهان تتراپلوئید در خشخاش برگ ریزان است. با بررسی اثرات اتوپلی پلوئیدی بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک مشخص شد که میانگین فواصل میانگره، ارتفاع بوته و تراکم سلول های روزنه در گیاهان تترا پلوئید کاهش و اندازه و ضخامت برگ، اندازه کپسول، تعداد برگ، وزن خشک کل بوته، اندازه سلول های روزنه ای، محتوای کلروفیل، پروتئین، کربوهیدرات و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز افزایش یافته است. این در حالی است که تغییری در میزان فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در نتیجه القای تترا پلوئیدی مشاهده نشد. علاوه بر این، افزایش محتوای مورفین و کاهش محتوای کدئین در گیاهان تترا پلوئید حاصل مشاهده شد. در مجموع با توجه به اینکه کلشی سین نقش موثری در القای تتراپلوئیدی گیاه خشخاش برگ ریزان و تغییر در خصوصیات مورفولوژیکی و فرآیندهای متابولیکی آن دارد می‎توان از این نتایج در برنامه های به نژادی این گیاه دارویی استفاده کرد.

Keywords:

Bride Rose Poppy , Codeine , Colchicine , Flow Cytometry , Morphine , Polyploidy , پلی پلوئیدی , خشخاش , کدئین , کلشی سین , فلوسایتومتری , مورفین