وراثت پذیری اسیدهای چرب کلزای زمستانه در شرایط کاشت معمول و تاخیری

     به منظور مطالعه نحوه توارث صفات مربوط به کیفت دانه شامل میزان روغن دانه و اسیدهای چرب کیفی کلزا تحت شرایط کاشت معمول و تاخیری، ۳۱ ژنوتیپ شامل هفت لاین و سه تستر زمستانی و ۲۱ دورگ F۱ در قالب دو طرح بلوک ­های کامل تصادفی با دو تکرار در دو تاریخ کشت نیمه اول مهر (نرمال) و نیمه اول آبان (تاخیری) در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج کشت شدند (۹۱-۹۰). تجزیه واریانس مرکب اختلاف معنی داری بین تیمار ­ها از لحاظ میزان روغن دانه و اکثر اسید های چرب در هر دو شرایط کاشت نرمال و تاخیری نشان داد. از این رو، تنوع ژنتیکی قابل توجهی از لحاظ همه صفات بین ژنوتیپ های مورد بررسی وجود داشت. برآورد­های وراثت‎پذیری عمومی و خصوصی اکثر صفات در شرایط کاشت تاخیری کمتر از شرایط کاشت معمول بدست آمد و این امر عمدتا به دلیل برآورد کمتر اجزای واریانس در شرایط کاشت تاخیری بود. افزون براین، وراثت‎پذیری عمومی در هر دو شرایط کاشت معمول و تاخیری عموما متوسط به بالا (بین ۰۱/۷۲ تا ۱۰۰) برآورد شد. وراثت‎پذیری خصوصی صفات در هر دو شرایط کاشت از ۸۱/۲۰ تا ۲۰/۸۰ درصد در نوسان بود، بنابراین گزینش برای صفاتی با وراثت‎پذیری خصوصی متوسط به پایین در نسل های اولیه چندان راه­گشا نخواهد بود و بهتر است برای بهبود این صفات از پدیده هتروزیس بهره مند شد. در هر دو محیط نقش اثر غیر افزایشی ژن ها در کنترل صفات کیفی بیشتر مشهود بود، بنابراین گزینش برای این صفات بدون بهره وری از اثر غالبیت ژنی چندان موثر نخواهد بود.  

Keywords:

Additive and non additive effects , Cold stress , Gene action , Line×Tester analysis , Oilseed rape , اثرات افزایشی و غیر افزایشی , تجزیه لاین×تستر , تنش سرما , کلزا , نحوه عمل ژن