آرمین واحد رضایی - University of Mohaghegh Ardabili
سعید اهری زاد - Departement of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Tabriz
مجید نوروزی - Departement of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Tabriz
خسرو مفاخری - Pars Holding Company, Tehran

     گزینش ارقام ذرت متحمل به کم آبی با عملکرد مناسب از اهداف اصلی برنامه ­های به ­نژادی به­ حساب می­آید. از این ­رو انتخاب روش اصلاحی مناسب برای بهره­ وری بهتر از پتانسیل ژنتیکی تحمل تنش و شناخت نوع عمل ژن­ های کنترل­ کننده و نحوه توارث آن­ها اهمیت زیادی دارد. در این راستا به­ منظور تجزیه ژنتیکی برخی صفات زراعی نسل­های F۱، F۲، F۳،BC۱ و BC۲حاصل از تلاقی لاین­ های اینبرد ذرت MO۱۷ (متحمل به خشکی) و B۷۳ (حساس به خشکی) به­ همراه والدین در سه شرایط آبیاری عادی، ۵۰ و ۷۵ میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس­A،  در سال زراعی ۹۶- ۱۳۹۵ مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در هر کدام از شرایط آبیاری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با بیست تکرار اجرا شد. صفات عملکرد دانه در بوته، بیوماس در بوته، وزن هزار دانه، قطر بلال، وزن بلال، تعداد ردیف در بلال و ارتفاع بوته مورد اندازه­ گیری قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب شرایط آبیاری در نسل­ های ذرت نشان داد که تفاوت معنی­ داری بین نسل­ های مورد مطالعه برای صفات زراعی ذرت وجود دارد. نتایج آزمون کفایت مدل افزایشی- غالبیت بیانگر وجود اثر­ات اپیستازی برای اغلب صفات از جمله عملکرد دانه در بوته، بیوماس در بوته، وزن هزار دانه در بوته تحت شرایط آبیاری مختلف بود. در بیشتر صفات از جمله عملکرد دانه در بوته، بیوماس در بوته، تعداد ردیف در بلال و وزن هزار دانه اثر غالبیت در سطح احتمال ۵ و ۱ درصد معنی ­دار بود. در مورد صفت تعداد ردیف در بلال مدل سه پارامتری در هر سه شرایط بهترین برازش را داشت. در مورد بیشتر صفات در شرایط آبیاری مختلف مدل شش پارامتری برازش شد اما برای صفت ارتفاع بوته در شرایط آبیاری عادی و ۷۵ میلی­متر تبخیر از تشتک به علت وجود اثرات مادری، پیوستگی ژنی و اپیستازی چندگانه مدل شش پارامتری معنی ­دار نشد. برآورد درجه غالبیت بالای یک برای صفت عملکرد دانه و کمتر از یک برای صفت قطر بلال در هر سه شرایط آبیاری نشان دهنده وجود پدیده فوق غالبیت و غالبیت ناقص در کنترل صفات فوق بود. مقادیر بالای وراثت ­پذیری عمومی و خصوصی بیانگر این بود که اثرات ژنتیکی و افزایشی نقش بیشتری در توارث اغلب وزن هزاردانه در هر سه شرایط آبیاری مختلف دارد.

Dominance, Gene effects, Generation mean analysis, Heritability, Maize, اثرات ژنی, تجزیه میانگین نسل ها, وراثت پذیری, غالبیت, ذرت