بررسی اثر تنش خشکی بعد از دوره گلدهی بر خصوصیات مورفو- فیزیولوژیکی و عملکرد برخی از ژنوتیپ‎های زمستانه کلزا (Brassica napus L.) در شرایط مزرعه

تنش‎ خشکی یکی از عوامل مهمی است که باعث محدودیت رشد و کاهش عملکرد در کلزا می‎شود. این پژوهش به­ منظور مطالعه ویژگی‎های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی ژنوتیپ‎های زمستانه کلزا در شرایط بدون تنش و تنش خشکی انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۹۵-۹۶ در مزرعه تحقیقاتی پردیس تحقیقات کشاورزی بروجرد اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات نشان ‎داد که برهمکنش ژنوتیپ و محیط برای صفاتی مانند عملکرد دانه، دوره گلدهی، تعداد روز تا شروع گلدهی، دوره رسیدگی دانه در سطح احتمال یک درصد معنی‎دار شد. از طرفی برهمکنش ژنوتیپ و محیط برای صفت میزان سبزینگی برگ در سطح احتمال پنج درصد معنی‎دار شد. نتایج مقایسه میانگین‎ها نشان داد که در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ L۷۲ بیشترین عملکرد دانه را داشت. ژنوتیپ ۱۱۴۲ در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی کمترین عملکرد دانه را داشت. دو صفت دوره رشد تا گلدهی و دوره رسیدگی دانه به ترتیب با ۹۴% و ۹۷%، بیشترین وراثت­ پذیری عمومی را در شرایط بدون تنش و تنش خشکی داشتند. در تجزیه به عامل‎ها در شرایط بدون تنش عامل های اول تا چهارم و در شرایط تنش عامل‎های اول تا سوم به ترتیب ۸۲% و ۷۲% از واریانس کل را به خود اختصاص دادند. در شرایط بدون تنش و تنش خشکی به ­ترتیب بیشترین فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ‎های ۱۱۳۹ با احمدی و ۱۱۳۹ با ۱۱۴۴ مشاهده شد. در نتیجه، ژنوتیپ‎های که دارای فاصله ژنتیکی بیشتری از همدیگر هستند، می توانند به عنوان کاندید برای برنامه‎های اصلاحی آینده مورد استفاده قرار گیرند. 

Keywords:

Drought Stress , Genetic Diversity , Morpho-Physiological , Rapeseed , تنش خشکی , تنوع ژنتیکی , کلزا , مورفو-فیزیولوژی , وراثت پذیری