زهرا جمعه قاسم آبادی - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Zabol
براتعلی فاخری - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Zabol
بهمن فاضلی نسب - Research Department of Agronomy and Plant Breeding, Agricultural Research Institute, University of Zabol, Zabol, Iran

کاهو از خانواده کاسنیان، برگی، سرمادوست یک ساله، غنی از مواد معدنی، ویتامین­ ها و مواد مغذی است. هدف تحقیق حاضر ارزیابی تنوع ژنتیکی ۱۵ رقم و جمعیت کاهو با استفاده از ناحیه ITS بود. کیفیت توالی ها با استفاده از نرم افزار Chromas ۲.۱.۱ بررسی و سپس با روش ClustalW توسط نرم افزار MegAlign ۵ هم ردیف سازی شده و دندروگرام روابط تبار­زایی و ماتریس تفاوت و تشابه توالی ها ترسیم گردیدند. همچنین مقایسه ­ای بین کاهوهای مورد استفاده در این تحقیق و سایر گیاهان جنس های مختلف خانواده کاسنیان (ارائه شده در سایت NCBI) صورت گرفت. مقدار عددی نسبت (dNdS) برابر ۰۱۵/۰ بود که نشان دهنده انتخاب خالص بر ژن مورد بررسی بوده و باعث تغییرات کلیدی نشده است. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ­ های مختلف کاهو را در ۳ گروه تقسیم و نتوانست بر اساس موقعیت جغرافیایی از هم تفکیک کند؛ اما توانست کاهوهای این تحقیق و سایر گیاهان جنس های مختلف خانواده کاسنیان را از هم تفکیک کند. لذا می توان نتیجه گرفت که ITS می تواند ابزاری مناسب جهت ارزیابی های ژنتیکی بین گونه ای و بین جنسی باشد. کمتر از یک بودن عدد dNdS و تعداد کم جایگاه های حذف و اضافه (از ۱۵۵۱ جایگاه، ۳۷۶) نشان دهنده تغییرات کم بین لاین های مختلف بوده لذا شاید عدم توانایی ITS در تفکیک درون گونه ای جمعیت ها به همین دلیل باشد. با توجه به اینکه منشا یا خواستگاه اولیه گیاهان متعلق به مراکزی است که بیشترین تنوع را دارند و چون جمعیت­ های کاهو ورزنه اصفهان دارای بیشترین تنوع بودند در نتیجه ضرورت دارد در جمع­ آوری ژرم­ پلاسم ­های کاهو جهت بهره برداری های اصلاح نژادی به منطقه ورزنه اصفهان توجه بیشتری شود.

DN/Ds, Genetic Diversity, Lactuca sativa L, ITS, کاهو, تنوع ژنتیکی, ITS, dN/dS