طاهره مومنی زاده - جهاد کشاورزی
حمید نجفی زرینی - دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری
محمد نوروزی - موسسه تحقیقات یرنج آمل
علیرضا نبی پور - Rice Research Institute of Iran, Mazandaran Branch, Agriculture Research, Education and Extension Organization, Amil, Iran

    به منظور بررسی اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط و تعیین پایداری عملکرد ارقام برنج، آزمایشی با ده لاین امیدبخش برنج همراه با دو شاهد از ارقام رایج منطقه (فجر و شیرودی) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در چهار منطقه از استان مازندران (آمل، بابل، ساری، تنکابن) به مدت دو سال (۹۱-۹۰) و (۹۲-۹۱) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپ­ های مختلف از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی ­دار وجود داشت. تجزیه واریانس مرکب با توجه به یکنواختی اشتباهات آزمایشی انجام شد. نتایج اثر معنی ­دار ژنوتیپ ها بیانگر وجود تفاوت ژنتیکی در بین ژنوتیپ­ های مختلف می­ باشد. اثر ساده مکان و سال و اثر متقابل مکان × ژنوتیپ و سال × ژنوتیپ معنی­ دار نشدند. لذا ژنوتیپ ­های متفاوت عکس ­العمل یکسانی را در مکان­ها و سال­های مختلف داشتند. پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ­ ها با استفاده از هفت روش مختلف شامل: واریانس و ضریب تغییرات محیطی، اکوالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، شیب خط رگرسیون، واریانس انحراف از خط رگرسیون، واریانس درون مکانی تعیین شد. نتایج حاصل از این هفت روش نشان داد که ژنوتیپ شماره ۴ و رقم شاهد فجر به ترتیب با متوسط عملکرد ۳۰/۶ و ۰۱/۶ تن در هکتار به دلیل داشتن واریانس و ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس، واریانس پایداری و واریانس درون مکانی کمتر، دارا بودن ضریب خط رگرسیون معادل یک و هم­چنین واریانس انحراف از خط رگرسیون کم و غیرمعنی­ دار، به عنوان ژنوتیپ ­های پایدار شناخته شدند.    

Rice, Grain yield stability, Genotype × Environment, Promisinglines, برنج, پایداری عملکرد, اثر متقابل ژنوتیپ × محیط, لاین های امیدبخش