سید حمید رضا رمضانی - University of Birjand
حبیب اله قزوینی - Dept. of Cereal Research, Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran
محمد رضا جلال کمالی - Global Wheat Program, International Maize and Wheat Improvement Center (CIMMYT), Karaj, Iran
الیاس آرزمجو - Dept. of Cereal Research, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Southern Khorasan, Birjand, Iran

     یکی از اصلی­ ترین استراتژی­های بهبود مقاومت به خوابیدگی، کودپذیری و به دنبال آن افزایش عملکرد گندم، کاهش ارتفاع گیاه از طریق ژن­های پاکوتاهی ­است. در ایران همراه با سایر نقاط دنیا با معرفی و آزادسازی ارقام جدید این ژن­ها در ارقام وارد شده­اند. جهت بررسی تنوع آللی دو ژن اصلی پاکوتاهی (Rht-B۱ وRht-D۱) و اثرات آن­ها بر صفات ظاهری در ۹۸ رقم اصلاح شده گندم ایران، آزمایش مزرعه­ ای و مولکولی طرح ­ریزی شد که در آن از آغازگر اختصاصی STS-PCR استفاده شد. همبستگی صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ نهایی در ساقه اصلی، طول سنبله و تعداد روز تا گلدهی با آلل ­های پاکوتاهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد ترکیب آللی مربوط به Rht B۱-b/Rht D۱-a با فراوانی ۳۳/۶۶ درصد بود. همچنین ۶۵/۸۲ درصد ارقام حداقل دارای یکی از آلل­ های پاکوتاهی بودند که نمایانگر ورود ژن­های پاکوتاهی در ارقام ایرانی می­ باشد. فقط صفت ارتفاع بوته همبستگی منفی و معنی ­داری (**۵۷۱/۰r= -) با آلل­های پاکوتاهی نشان داد. نتایج حاصله از تجزیه خوشه ­ای، ژنوتیپ­ های مورد بررسی را در ۳ گروه مجزا قرار داد. گروه اول بیشتر دارای ژنوتیپ Rht B۱-b/Rht D۱-a، گروه دوم دارای ژنوتیپ Rht B۱-a/Rht D۱-b و گروه سوم دارای ژنوتیپ Rht B۱-a/Rht D۱-a بودند. استفاده مناسب از این ژن­ها در برنامه­ های اصلاحی می­تواند در بهبود مقاومت به ورس و افزایش عملکرد در گندم موثر باشد.  

Allelic diversity, Plant height, Rht gene, ارتفاع, تنوع آللی, خوابیدگی, ژن Rht