نرگس مهری - دانشگاه محقق اردبیلی
مهدی محب الدینی - دانشگاه محقق اردبیلی
مهدی بهنامیان - دانشگاه محقق اردبیلی

سیاهدانه با نام علمی (Nigella sativa L.) متعلق به خانواده آلاله می باشد. این گیاه یکی از مهم­ترین گیاهان دارویی است که هم به­صورت وحشی و هم زراعی وجود دارد. در این پژوهش، ۲۷ توده سیاهدانه از مناطق مختلف ایران جمع آوری و تنوع ژنتیکی آن ها بر اساس صفات مورفولوژیکی و با تجزیه آماری تک متغیره و چند متغیره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس داده ها تفاوت معنی دار را بین صفات مورد بررسی نشان داد (۰۵/۰p<). همچنین ضرایب تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی برای بیشتر صفات بالا بود، که نشان از تنوع بالا در صفات مورد بررسی داشت. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که ارتفاع گیاه با کلیه صفات مورد بررسی همبستگی مثبت و معنی داری دارد. همچنین نتایج حاصل از تجزیه به عامل ها نیز دو عامل اول و دوم با مقادیر ویژه بیشتر از یک، در مجموع ۳۵/۸۳ درصد از تغییرات کل موجود بین توده ها را توجیه نمودند. تجزیه خوشه ای انجام شده، توده های مورد بررسی را در چهار گروه طبقه بندی نمود. از این رو با توجه به نتایج گروه بندی، ارتباطی بین تنوع ژنتیکی و فاصله جغرافیایی توده ها مشاهده نگردید که این امر می تواند بیانگر تاثیر سایر عوامل به غیر از الگوی پراکنش جغرافیایی در تنوع ژنتیکی این گیاه باشد. براساس نتایج این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین توده های سیاهدانه موجود در کشور وجود دارد.    

Cluster analysis, Genetic diversity, Morphological characters, Nigella sativa L., سیاهدانه, تجزیه خوشه ای, تنوع ژنتیکی, صفات مورفولوژیکی