بهمن خواهانی - Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Tehran and Ph.D. Student, Department of Crop Production and Plant Breeding, University of Shiraz
محمد رضا بی همتا - Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Tehran
بهنام ناصریان - Nuclear Agricultural Research Institute, Department of Plant Breeding, Karaj

برای فهم چگونگی کنترل عمل ژن در صفات مختلف مورفولوژیک و عملکرد و همچنین برای برآورد میزان وراثت پذیری از پنج رقم گندم استفاده شد. این ارقام گندم شامل بولانی سفید، بولانی قهوه ای، تجن، کلک افغانی و لاین موتانت AS۴۸ بودند که به صورت دای آلل کامل در شرایط نرمال تلاقی داده شدند. ارقام ذکر شده به همراه نتاج F۲ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشکده کشاورزی هسته ای کشت شدند. پس از معنی دار شدن صفات مورد بررسی بر اساس تجزیه واریانس، آنالیزهای دای آلل بر روی آن ها صورت گرفت. تجزیه صفات بر اساس روش گریفینگ نشان داد که ترکیب­پذیری عمومی در تمامی صفات معنی دار شده است که نشان­دهنده وجود اثرات افزایشی ژن ها در تمامی صفات است. وراثت پذیری خصوصی در صفات مورد مطالعه بسیار بالا بود که این عامل نشان می دهد، انتخاب برای این صفات موفقیت آمیز است. مدل افزایشی- غالبیت در این آزمایش کفایت می کرد و اثرات غیر­آللی مشاهده نشد، لذا مطالعه صفات از طریق تجزیه ژنتیکی هیمن امکان­پذیر گردید. تجزیه واریانس به روش هیمن نیز نشان داد که اثرات افزایشی و غیرافزایشی ژن ها در کنترل صفات نقش دارند. پارامترهای ژنتیکی نشان دهنده وجود اثر غالبیت ناقص در صفات تعداد سنبلچه در سنبله، طول میانگره سوم و دوم، قطر میانگره سوم و دوم و سطح برگ هستند که تجزیه گرافیکی هیمن نیز آن را تایید می کند.  

Additive effect, Diallel analysis, Griffing, Hayman, Wheat, اثر افزایشی, تجزیه دای آلل, گریفینگ, گندم, هیمن