سعید عمرانی - Shahed University, Tehran
امیر محمد ناجی - Shahed University, Tehran
محسن اسماعیل زاده مقدم - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj

به منظور بررسی پاسخ لاین­های امید بخش گندم نسبت به شرایط متفاوت محیطی و تعیین پایداری­ عملکرد دانه در آنها، آزمایشی با استفاده از ۳۰ ژنوتیپ گندم به همراه ۲ رقم شاهد با استفاده از طرح آلفا لاتیس در ۴ تکرار در ۶ ایستگاه تحقیقاتی اقلیم گرم و خشک جنوب ایران شامل اهواز، داراب، دزفول، ایرانشهر، خرم آباد و زابل و در ۲ سال زراعی ۹۳-۱۳۹۲ و ۹۴-۱۳۹۳ اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین محیط­ها، ژنوتیپ­ها و اثرمتقابل ژنوتیپ و محیط اختلاف معنی­داری در سطح احتمال ۱ درصد وجود دارد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، ژنوتیپ­های ۱۳ و ۲۱ به ترتیب با عملکرد ۱۲۱/۶ و ۲۱۹/۶ تن در هکتار به عنوان ژنوتیپ­های پایدار با پتانسیل تولید بالا و ژنوتیپ ۲۰ با عملکرد ۰۲۹/۴ جزء ژنوتیپ­های پایدار ولی با عملکرد بسیار کم شناسایی شدند. همچنین بمنظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی پایدارترین لاین­ها از روش GGE Biplot استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از نمودار چند ضلعی، محیط­ها به ۴ ابر محیط تقسیم­بندی شدند. بهترین ژنوتیپ­ها برای ابر محیط­های خرم­آباد ژنوتیپ ۳۱، برای ابر محیط ایرانشهر ژنوتیپ ۲۱، برای ابر محیط داراب، دزفول و اهواز ژنوتیپ۱۳، برای ابر محیط زابل ژنوتیپ ۱۷تعیین شد. همچنین دزفول و داراب، به ترتیب به عنوان بهترین محیط­ها و خرم­آباد به عنوان ضعیف­ترین ایستگاه شناسایی شدند. ژنوتیپ­های ۱۱،۱۳،۲۱و ۱۴جزو ایده­آل­ترین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ­های ۱۹،۲۰، ۱۸و ۲۵ جزو نا­مطلوبترین ژنوتیپ­ها بودند.

Genotype × Environment, GGE biplot methods, Wheat, Yield stability, گندم, پایداری عملکرد, روش GGE biplot, اثر متقابل ژنوتیپ × محیط