سید رسول صحافی
بهرام ملکی زنجانی
مجید طالبی
رضا فتوت

در این پژوهش تنوع ژنتیکی بین ۱۹ توده­ی بومی گاودانه (Vicia ervilia L.) از استان­های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان از طریق تنوع در توالی­های تکراری کوتاه با استفاده از ۱۸ جفت آغازگر ریزماهواره (SSR) مورد ارزیابی قرار گرفت. هشت جفت آغازگر SSR الگوی مناسب و قابل امتیازدهی تولید کردند. تعداد ۲۷ آلل در مجموع هشت جایگاه ریزماهواره در توده­های مورد بررسی ردیابی شد به­طوری­که مکان­های ژنی VE۰۲، VE۰۵، VE۰۷، VE۰۹ و VE۱۹ با چهار آلل بیشترین و مکانهای ژنی VE۱۴ و VE۲۷ با دو آلل کمترین تعداد آلل را در بین نشانگرها نشان دادند. میانگین هتروزیگوسیتی مشاهده شده ۰۴۳۵/۰ برآورد گردید. با توجه به آزمون کای­اسکور در هر مکان ژنی نتیجه­گیری شد که توده­های مورد مطالعه از تعادل هاردی -واینبرگ تبعیت نمی­کنند. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی آغازگرها (PIC) ۵۳۶۳/۰ برآورد گردید و آغازگر VE۰۲ بیشترین مقدار PIC (۶۹۳۴/۰) و آغازگر VE۲۷ کمترین مقدار PIC (۱۰۹۳/۰) را نشان دادند. بیشترین فاصله ژنتیکی بین توده اردبیل (از استان اردبیل) با توده چومالو (از استان زنجان) و کمترین فاصله ژنتیکی بین توده­های برازین (از استان آذربایجان شرقی) و خیارک (از استان اردبیل) مشاهده شد. روابط ژنتیکی بین توده­های مورد ارزیابی با استفاده از تجزیه خوشه­ای به روش UPGMA بر اساس فاصله ژنتیکی نی مورد بررسی قرار گرفت. آنالیز خوشه­ای، توده­های بومی را به پنج گروه تقسیم کرد. نتایج این پژوهش نشان دادند که نشانگر مولکولی SSR در تشخیص چندشکلی و فاصله ژنتیکی میان توده­های بومی گاودانه موثر و کارآمد بوده و می­تواند به عنوان ابزار مناسبی در تجزیه و تحلیل روابط ژنتیکی میان توده­های گاودانه، مورد استفاده قرار گیرد.

Bitter vetch, Genetic diversity, Molecular markers, SSR, گاودانه, تنوع ژنتیکی, نشانگرهای مولکولی, SSR