تورج خبیری
رسول اصغری زکریا
ناصر زارع
امید سفالیان

به منظور مطالعه تنوع کروموزومی جمعیت­های مختلف Aegilops cylindrica از شمال غرب ایران، کاریوتیپ هر جمعیت با استفاده از رنگ آمیزی استو-فریک-هماتوکسیلین تهیه و ویژگی­های مختلف کروموزومی تعیین شد. نتایج نشان داد که کاریوتیپ این جمعیت ها شامل ۷ جفت کروموزوم متاسنتریک، ۳ جفت ساب متاسنتریک و ۴ جفت ساب تلوسنتریک می باشد که یک جفت از آن­ها (کروموزوم شماره ۳) دارای فرورفتگی ثانویه و ماهواره­ بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات متقابل کروموزوم × جمعیت برای صفات طول نسبی و شاخص نسبت بازوی کروموزوم معنی­دار است. برش دهی اثر متقابل نشان داد که جمعیت­های مختلف از لحاظ طول نسبی کروموزم­های شماره ۱، ۲، ۳، ۶، ۷، ۱۱، ۱۳ و ۱۴ و از لحاظ شاخص نسبت بازوی کروموزوم­های شماره ۵، ۱۰، ۱۳ و ۱۴ با هم اختلاف معنی­دار دارند. بر اساس جدول دو طرفه استبینز همه جمعیت­ها در کلاس A۲ قرار گرفتند. تجزیه خوشه­ای جمعیت­ها بر اساس برخی خصوصیات کاریولوژیکی و شاخص­های تقارن به روش دورترین همسایه­ها، آن ها را به سه گروه مجزا تقسیم نمود که این گروهبندی از توزیع جغرافیایی تبعیت نمی کرد. تجزیه به مولفه­های اصلی نشان داد که دو مولفه اول و دوم به ترتیب ۴۶/۵۰ و ۳۳ درصد از واریانس کل را توجیه می کنند. میانگین طول کروموزوم، میانگین طول بازوهای بلند و کوتاه در مولفه اول و شاخص پراکندگی، نامتقارنی بین کروموزومی، طول نسبی کوتاه­ترین کروموزوم و دامنه طول نسبی کروموزوم ها در مولفه دوم، بیشترین سهم را در توجیه واریانس بین جمعیت­ها داشتند.

Aegilops, Chromosomal variation, Cluster analysis, Genetic Resources, آژیلوپس, تجزیه خوشه ای, تنوع کروموزومی, منابع ژنتیک