ارزیابی ارقام گندم بهاره از نظر صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و زراعی تحت تنش خشکی

به­منظور بررسی واکنش ۲۰ رقم گندم بهاره در شرایط آبیاری کامل (شاهد) و تنش خشکی اعمال شده قبل از مرحله آبستنی، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ و ۹۱-۱۳۹۰ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین سطوح تنش و همچنین بین ارقام از نظر تمام صفات مورد بررسی اختلاف معنیداری وجود دارد. تنش باعث کاهش معنی­دار عملکرد دانه، اجزای عملکرد، ارتفاع و سایر خصوصیات مورفولوژیک گردید. هم­چنین ارزش خصوصیات فیزیولوژیک در طی تنش کاهش یافت و این کاهش در بین ارقام یکسان نبود. علاوه بر این تحت تنش خشکی مقدار کمی صفات ریشه­ای گیاه در جهت مقابله با شرایط کم آبی افزایش یافت و این افزایش در ارقام متحملتر بیشتر بود. از طرف دیگر، بررسی ضرایب هم­بستگی صفات در شرایط تنش و فاقد تنش نشان داد عملکرد دانه بیشترین هم­بستگی مثبت و معنیدار را در بین اجزای عملکرد با تعداد سنبله در بوته دارد. همچنین دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای، ارقام مورد مطالعه را در هر دو شرایط تنش و بدون تنش در چهار گروه قرار داد. بر اساس نتایج به دست آمده از مقایسات میانگین و تجزیه خوشه­ای ارقام کویر، نیکنژاد، دریا، مغان۳ و مرودشت متحملترین و بهار حساس­ترین رقم در نظر گرفته شدند. بنابراین، به نظر میرسد ارقام اخیر برای کاشت در اراضی که در معرض کمبود آب در انتهای دوره رشدی قرار دارند مناسب باشند.

Keywords:

Cluster analysis , Drought stress , Drought tolerant , Spring wheat , تجزیه خوشه ای , تحمل تنش , تنش خشکی , گندم بهاره