نقی حسین زاده فشالمی - محقق مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
زین العابدین شهادتی مقدم - محقق مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
غفار کیانی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمدرضا صلواتی - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
پیمان زمانی - اداره کل امور پژوهشی شرکت دخانیات ایران
عبدالرحیم مهدوی - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش
رضا علی نژاد - مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش

  تنوع ژنتیکی اساس و پایه کار اصلاح نباتات بوده و بدون آن اصلاح ژنتیکی دایمی گیاهان امکان‎پذیر نمی باشد. این بررسی به­منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و طبقه‎بندی ارقام مختلف توتون تیپ شرقی به اجرا در آمد. در این بررسی تعداد ۳۶ رقم موجود در بانک بذر مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش در قالب طرح لاتیس ساده ۶×۶ از نظر ۱۹ صفت مورفولوژیکی و شیمیایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‎های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات اختلاف آماری معنی‎داری وجود داشت. بیشترین و کمترین مقدار ضرایب تغییرات ژنوتیپی به ترتیب مربوط به درصد قند و درصد نیکوتین و بیشترین و کمترین مقدار ضرایب تغییرات فنوتیپی به ترتیب مربوط به عملکرد برگ خشک و درصد ازت پروتیینی بود. صفات درصد خاکستر کل دارای بیشترین وراثت پذیری عمومی و درصد ازت پروتیینی و درصد فسفر دارای کمترین وراثت پذیری عمومی بودند. در تجزیه به عامل ها، ۶ عامل اصلی و مستقل تحت عناوین عملکرد و صفات مرتبط با آن (عامل ۱)، صفات ذایقه ای (عامل ۲)، صفات وابسته به نیتروژن (عامل ۳)، ارتفاع بوته (عامل ۴)، تعداد برگ (عامل ۵) و رسیدگی برگ توتون (عامل ۶) بدست آمد که ۸۰ درصد تنوع کل بین ارقام را توجیه نمود. با استفاده از تجزیه خوشه‎ای به روش حداقل واریانس وارد، ژنوتیپ‎های مورد مطالعه در ۷ گروه به ترتیب با ۶، ۵، ۳، ۸، ۲، ۴ و ۸ ژنوتیپ، طبقه­بندی گردید.

Tobacco, Genetic diversity, Cluster analysis, Factor analysis, توتون, تنوع ژنتیکی, تجزیه خوشه ای, تجزیه به عامل ها