عطااله شاهسواری آهنگر
همت اله پیردشتی
محمدعلی اسماعیلی
سید کمال کاظمی تبار
ابراهیم زینلی

  به منظور ارزیابی خصوصیات کیفی ۳۰ ژنوتیپ مختلف برنج (شامل ارقام بومی، اصلاح شده و لاین­های امیدبخش) آزمایش مزرعه­ای انجام گردید. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام و در طی آن سیزده صفت کیفی از جمله میزان آمیلوز، قوام و غلظت ژل و درجه حرارت ژلاتینه شدن مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس بیانگر تفاوت معنی­دار میان ژنوتیپ­های مختلف از نظر صفات مورد مطالعه بود. با توجه به تعداد زیاد ژنوتیپ­ها تجزیه خوشه­ای انجام شد که نتایج نشان داد ژنوتیپ­های مورد آزمایش درپنچ خوشه اصلی قرار گرفتند. از مهمترین ژنوتیپ­های موجود در خوشه یک می­توان به طارم محلی، لاین های امیدبخش ۸۸۰۵ و ۸۸۰۲، خوشه دوم لاین Pi-۱ و ۸۲۰۲ در خوشه سوم، رقم قائم و لاین­های امید بخش ۸۲۰۴ و ۸۲۲۵ و در خوشه چهارم می­توان به لاین امیدبخش ۸۸۱۱، ۶۷۴۱۰ و طارم دیلمانی و خوشه پنجم هیبرید بهار و لاین­های امیدبخش ۸۴۰۳، ۸۲۰۹ و ۸۲۲۸ اشاره نمود. مقایسه میانگین­های خوشه­های نشان داد که بالاترین عملکرد برنج سفید (۹/۴ تن در هکتار) مربوط به خوشه پنجم بوده و به دنبال آن خوشه یک و خوشه سوم قرار گرفتند که با هم اختلاف معنی­داری نداشتند. کمترین عملکرد شلتوک نیز مربوط به خوشه سوم بود. از لحاظ آمیلوز بالاترین مقدار (۲۰/۲۶) مربوط به خوشه پنجم بود. با توجه به ذائقه ایرانی مقدار آمیلوز زیر ۲۲ مناسب می باشد که در این تحقیق لاین­های موجود در خوشه های یک و دوم دارای چنین خصوصیتی بودند. بیشترین میزان از نظر قوام و غلظت ژل (۹۰/۶۶) به خوشه سوم و کمترین آن به خوشه پنجم تعلق داشت و مناسب­ترین مقدار آن زیر ۶۰ می­باشد که ژنوتیپ­های موجود در خوشه­های دوم و سوم دارای چنین خصوصیت هستند.

برنج، صفات کیفی، تجزیه خوشه ای، آمیلوز، لاین امیدبخش