الهام فهیمی نژاد - Hakim Sabzevari University
محمد باعقیده - Hakim Sabzevari University
ایمان باباییان - Climatological Research Institute, National Center of Climatology, Research Group Climate Change
علیرضا انتظاری - Hakim Sabzevari University

دو مشخصه بارز اقلیم آینده تغییر در میانگین و مقادیر حدی متغیرهای هیدرواقلیمی می باشد، از این رو شبیه سازی رفتار اقلیم حوضه آبریز شاندیز که یک منطقه گردشگری مهم در شمال شرق کشور است در دهه های آینده نقش مهمی در شناخت وضعیت اقلیم و آسیب پذیری احتمالی این مناطقه از تغییر اقلیم دارد. هدف از این پژوهش شناسایی مقادیر حدی دما، بارش و تغییرات رواناب حوضه آبریز شاندیز و مقایسه شرایط پایه و آینده است. برای نیل به این هدف از آمار روزانه دما و بارش روزانه ۳۰ سال آماری (از ۱۹۹۰-۱۹۶۱) ایستگاه سینوپتیک مشهد استفاده شده است. همچنین برای پیش بینی بارش، دمای حداقل و حداکثر در آینده از داده های مدل گردش کلی CanESM۲ تحت سه سناریوی انتشار RCP۲.۶، RCP۴.۵ و RCP۸.۵ برای دوره ۲۱۰۰-۲۰۴۱ استفاده شده است. برای ریزگردانی خروجی مدل CanESM۲ از روش آماری SDSM و برای استخراج مقادیر حدی بارش از نرم افزار RClimDex استفاده شده است. نتایج نشان داد که در دوره آینده نه تنها در مقدار بارش ایستگاه مشهد بلکه در الگوی بارش نیز تغییراتی رخ خواهد داد. بر اساس نتایج بدست آمده، بارش سالانه در دهه ی ۲۰۷۰-۲۰۴۱، بین ۳۷ تا ۵۴ درصد نسبت به دوره ی دیدبانی افزایش می یابد، و میزان افزایش بارش دهه ی ۲۱۰۰-۲۰۷۱ بین ۵۲ تا ۶۶ درصد افزایش می یابد. تعداد رخداد بارش های روزانه با شدت های ۱۰، ۲۰ و ۳۰ میلیمتر در روز، بارش های با آستانه های صدک ۹۵ و ۹۹ دوره های آتی در تمامی فصول ایستگاه مشهد نسبت به دوره مشاهداتی (۱۹۹۰-۱۹۶۱) افزایش خواهند یافت. در دهه های آینده میانگین دمای حداکثر مشهد نسبت به دوره مشاهداتی بین  ۴/۶ – ۶/۰ درجه سلسیوس و میانگین دمای حداقل بین ۵/۱ تا ۲/۴  درجه سلسیوس افزایش خواهد یافت. از مدل SWAT جهت ارزیابی اثرات تغییراقلیم بر میزان رواناب حوضه استفاده گردید. بدین منظور ابتدا این مدل با استفاده از دبی ایستگاه هیدرومتری شاندیز برای دوره ۲۰۱۲-۲۰۰۳، واسنجی و اعتبارسنجی شد که مقادیر R۲ به ترتیب ۶۵/۰ و ۵۲/۰ بدست آمد. در ادامه با بکارگیری داده های ریزمقیاس شده مدل CanESM۲ در مدل SWAT، تغییرات رواناب خروجی از حوضه طی دوره های ۲۰۷۰-۲۰۴۱ و ۲۱۰۰-۲۰۷۱ شبیه سازی گردید. اعمال نتایج تغییرات بارش و دمای حوضه در دهه های آینده بر مدل SWAT نشان داد که دبی حوضه شاندیز در دهه های آینده بین ۲  تا ۱۰۴ درصد افزایش خواهد یافت.

Global Warming, Hydroclimatic Risks, GCM Model, SDSM, SWAT, Shandiz Basin, گرمایش جهانی, مخاطرات هیدرواقلیمی, مدل GCM, SDSM, SWAT, حوضه آبریز شاندیز