فیروز مجرد - Geography Dept., Faculty of Literature and Humanities, Razi Univ., Kermanshah
سمیرا کوشکی - Geography Dept., Faculty of Literature and Humanities, Razi Univ., Kermanshah
جعفر معصوم پور - Geography Dept., Faculty of Literature and Humanities, Razi Univ., Kermanshah
مرتضی میری - Clhmatology Dept., Geography Faculty, Tehran Univ., Tehran

مطالعه توفان­تندر به­عنوان یک پدیده مخاطره­آمیز جوی با استفاده از شاخص­های ناپایداری به­دلیل کمبود ایستگاه­های مشاهداتی در ایران کمتر مورد توجه قرارگرفته است. این پژوهش با استفاده از داده­های بازتحلیل به ارزیابی توفان­های تندری در ایران با دو شاخص CAPE و VWS می­پردازد. ابتدا فراوانی، روند و ساعات وقوع توفان­های تندری در ایران طی یک دوره ۳۷ساله (۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶) بررسی شد. سپس برای تحلیل توفان­ها، از داده­های بازتحلیل شبکه­ای ERA-Interim متعلق به «مرکز اروپایی پیش­بینی­های جوی میان­مدت» (ECMWF) استفاده شد. داده­های ERA با استفاده از داده­های مشاهداتی۸۰ رخداد توفان در ۱۴ ایستگاه جو بالای کشور با نرم­افزار RAOB ارزیابی شد. پس از تایید صحت داده­های ERA، مقادیر دو شاخص CAPE و VWS مربوط به ۴۵۴۲ رخداد توفان­تندری برای ساعت­های صفر و ۱۲ گرینویچ در ۴۲ ایستگاه سینوپتیک به­دست آمد. سپس برای تمایز محیط­های رخداد توفان­تندری بسیارشدید از شدید و ملایم، از تحلیل ممیزی استفاده شد. در نهایت، معادله خط تشخیص برای هرکدام از گروه­های شدت توفان به­دست آمد. نتایج نشان داد که روند توفان­های تندری در ایران رو به افزایش است. بیشترین فراوانی رخداد مربوط به ماه می و ساعت ۲۱:۳۰ است. داده­های ERA تخمین بسیار نزدیکی برای VWS ارائه می­دهند؛ اما تخمین­ها برای شاخص CAPE اندکی بیش از مقادیر مشاهداتی است. بیشترین میزان شاخص CAPE در استان­های جنوبی و جنوب­غرب سواحل خزر، و بیشترین مقادیر شاخص VWS در سواحل خلیج فارس مشاهده می­شود. بین مقادیر میانگین CAPE و VWS در سه گروه شدت توفان، اختلاف معناداری وجود ندارد. نقش شاخص VWS در تعیین نوع توفان بیشتر بوده است.

Thunderstorm, Iran, ECMWF, ERA-Interim Reanalysis Data, CAPE Index, VWS Index, توفان تندر, ایران, ECMWF, داده های بازتحلیل ERA-Interim, شاخص CAPE, شاخص VWS