مهدی موحدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
ولی اله قاسمی عمران - استادیار، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
سپیده ترابی - استادیار، گروه اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

شاهدانه ایرانی (Cannabis sativa L.) گیاهی دارویی متعلق به خانواده Cannabinaceae است که ترکیب های متنوعی از متابولیت های ثانویه را تولید می کند. این تحقیق به منظور بهینه سازی باززایی مستقیم و غیرمستقیم این گیاه در شرایط in vitro انجام شد. ریزنمونه های برگ و هیپوکوتیل از گیاهچه های استریل جداسازی شده و محیط کشت های حاوی BA (۱/۰، ۲/۰، ۵/۰، ۱، ۲، ۳ میلی گرم در لیتر) به تنهایی یا در ترکیب با ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA و TDZ (۱/۰، ۲/۰، ۵/۰، ۱، ۲، ۳ میلی گرم در لیتر) به تنهایی یا در ترکیب با ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA کشت شدند. عکس العمل ریزنمونه ها در همه محیط های کشت مورد استفاده، تولید کالوس بود. هیچگونه باززایی مستقیم در ریزنمونه ها مشاهده نشد و در ریزنمونه هیپوکوتیل باززایی غیرمستقیم در سطوح مختلف هورمونی BA اتفاق افتاد. بیشترین حجم کالوس تولید شده، در غلظت ۲ میلی گرم در لیتر TDZ به همراه ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA در ریزنمونه برگ بدست آمد. بیشترین وزن تر و خشک کالوس تولید شده مربوط به ریزنمونه برگ در تیمار هورمونی ۱ میلی گرم در لیتر TDZ به همراه ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA بود. تیمار هورمونی ۵/۰ میلی گرم در لیتر TDZ به همراه ۵/۰ میلی گرم IBA در هیچ ریزنمونه ای کالوس تولید نکرد. البته ترکیب هورمون IBA در غلظت های مختلف هورمون BA، تاثیر شگرفی در بهبود حجم و وزن تر و خشک کالوس ریزنمونه ها داشت. با این حال افزودن هورمون IBA در غلظت های مختلف هورمون TDZ چندان تاثیری در بهبود حجم و وزن تر و خشک کالوس هر دو ریزنمونه نداشت.

تنظیم کننده های رشد, ریزازدیادی, ریزنمونه, شاهدانه (Cannabis sativa L.), کالوس