مهدی میرزا - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
ابراهیم شریفی عاشورآبادی - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
بهاره الهوردی ممقانی - دانشجوی دکتری، رشته فیزیولوژی گیاهی، گروه علوم زیست گیاهی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

به منظور بررسی کمی و کیفی اسانس گونه های مختلف آویشن (Thymus) تحقیقاتی طی سال های ۱۳۹۰-۱۳۸۹ در شرایط زراعی انجام شد. این آزمایش در قالب یکی از زیر طرح های پروژه ملی استخراج و تجزیه کمی و کیفی اسانس گونه های مختلف آویشن در برخی از استان های کشور انجام شد. بدین منظور بذرهای تعداد ۷۴ اکسشن در گلخانه کشت شدند. سپس نشاها به مزرعه تحقیقاتی باغ گیاه شناسی ملی ایران منتقل شدند. سرشاخه های گلدار در زمان حدود۵۰% گلدهی جمع آوری شد. سپس در آزمایشگاه در سایه خشک و آسیاب شد. استخراج اسانس از تمامی اکسشن ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر (فارماکوپه بریتانیا) برای مدت سه ساعت انجام گردید. اسانس های بدست آمده با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی GC/MS آنالیز و ترکیب های شیمیایی آنها شناسایی شدند. طبق نتایج بدست آمده درصد اسانس بین ۰۴/۰% تا ۲% متغیر بود. بالا ترین بازده تولید اسانس سرشاخه گلدار ژنوتیپ های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک متعلق به گونه های T. Kotschyanus (۲%) از استان آذربایجان غربی، T. daenensis (۹۲/۱%) از استان لرستان و T. vulgaris (۶۹/۱%) از استان مرکزی بود. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی چندین کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفا-ترپینول، تیمول، کارواکرول و آلفا-ترپینیل استاتو ژرانیل استات شناسایی شدند. در طی دو سال بالاترین درصد ترکیب تیمول مربوط به گونه های T. daenensis از استان مرکزی با ۶/۷۶% و ترکیب کارواکرول مربوط به T. daenensis از استان سمنان با ۹/۸۲% و ژرانیول با ۷/۶۲% مربوط به T. lancifolius از استان فارس بود.

آویشن (Thymus), اسانس, اکسشن, کموتیپ