یوسف ایمانی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
احمد رزبان حقیقی - مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی
فاطمه سفیدکن - استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمود نادری - کارشناس ارشد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

به منظور مطالعه کموتیپ های اسانس گونه Thymus pubescens Boiss.et Kotschy ex Celak از پنج منطقه استان آذربایجان شرقی برداشت نمونه در مرحله گلدهی انجام گردید. اسانس گیری از نمونه ها با استفاده از روش تقطیر با آب انجام شد. آنالیز کمی و کیفی اسانس ها به وسیله دستگاه GC و GC-MS انجام شد. ۲۶ ترکیب در اسانس مناطق مختلف شناسایی گردید. تجزیه خوشه ای براساس ترکیب های اسانس با استفاده از روش حداقل واریانس (WARD) نشان داد که پنج منطقه در سه خوشه تقسیم بندی گردیدند. به طوری که کموتیپ اول در خوشه اول مربوط به منطقه سهند و خوشه دوم کموتیپ دوم مربوط به منطقه میشو و خوشه سوم شامل مناطق ملکان (ایگده لو)، کلیبر (یوزبند) و مراغه (کرده ده) بودند. نتایج نشان داد که از نظر مقدار کمی کموتیپ اول (سهند) دارای حداقل مقدار اسانس (۳۱/۰%) و کموتیپ سوم در منطقه ایگده لو دارای بیشترین مقدار اسانس (۳۴/۱%) بود. تجزیه به هماهنگ کننده های اصلی نشان داد که در کموتیپ اول ترکیب های پارا-سیمن (۳/۴%)، ان-نونانال (۸/۹%)، متیل اتر تیمول (۶/۱۰%)، تیمول (۹/۳۰%) و تیمیل استات (۵/۱۳%) و در کموتیپ دوم ترکیب های پارا-سیمن (۱/۴%)، گاما-ترپینن (۲/۶%) و کارواکرول (۱/۸۲%) و در کموتیپ سوم ترکیب های پارا-سیمن (۶/۱-۲/۷%)، گاما-ترپینن (۲/۲-۵/۶%)، تیمول (۶/۲۷-۶/۶۵%) و کارواکرول (۷/۳-۴/۲۵%) ترکیب های اصلی هستند.

Thymus pubescens Boiss.et Kotschy ex Celak, اسانس, تقطیر با آب, کموتیپ, آذربایجان شرقی