هاشم کنشلو - مربی پژوهشی، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمدیوسف آچاک - کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ایرانشهر
غلامرضا دمی زاده - مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان هرمزگان

به منظور بررسی مراحل تقویم حیاتی گونه گزروغن (Moringa peregrine (Forssk.) Fiori.) با خصوصیات اقلیمی و تاثیر فیزیوگرافی بر تغییر این رفتارها، تحقیقات گسترده ای در رویشگاه های گزروغن در جنوب شرق ایران طی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ انجام شد. پس از شناسایی رویشگاه های گزروغن در استان های هرمزگان و بلوچستان، در هر استان شش رویشگاه شاخص انتخاب و در هر رویشگاه، سه پایه میانسال علامت گذاری شدند. مراحل فنولوژی (رشد رویشی، گل دهی، تشکیل میوه، رسیدن بذر، کمون و رشد مجدد) در دوره های ۱۵ روزه اندازه گیری گردید. تجزیه و تحلیل آمار هواشناسی و تاریخ های وقوع فنولوژی نشان داد که عوامل اقلیمی ازجمله بارندگی (میانگین و پراکنش)، میانگین دمای سالیانه و دوره خشکی در رفتارهای اکولوژیکی گزروغن تاثیرگذار است. در شرایط عادی در رویشگاه های طبیعی با متوسط ارتفاع ۷۰۰-۶۰۰ متر از سطح دریا، گزروغن با سپری شدن دوره سرما، رشد رویشی را از اوایل بهمن آغاز نموده و از اوایل اسفند گل های صورتی تا سفید به تعداد زیاد در انتهای شاخه های جوان ظاهر شده و دوران گل دهی تا اوایل فروردین ادامه می یابد. از اواسط فروردین، نیام های سبز رنگ میوه ظاهر شده و به تدریج رشد نموده و در خرداد شروع به رسیدن می نمایند که در این زمان از انتها شروع به شکافتن غلاف و ریزش بذرها می نمایند. برگچه های گزروغن دارای عمر کوتاهی بوده و با گرم شدن هوا در اردیبهشت ماه شروع به ریزش می کنند. با رشد میوه ها و بروز تنش خشکی، برگ ها از اواخر اردیبهشت شروع به ریزش نموده که تا آخر خرداد ادامه می یابد. از اوایل تیر گزروغن وارد کمون شده و در آبان با کاهش شدت گرما، رشد رویشی خود را آغاز می نماید. در اوایل آذر اندام های گل ظاهر شده که با کاهش دما، فرصت تلقیح بدست نیامده و برگ ها و گل ها در اثر کاهش دما در اواخر آذر ریزش می نمایند. در این زمان گزروغن وارد کمون زمستانه می شود. بررسی ها نشان داد که جهت جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی و ترسالی مراحل فنولوژی را در گزروغن تحت تاثیر قرار داده و انرژی گرمایی مورد نیاز برای رسیدن دانه نباید از ۲۴۷۰ درجه روز رشد کمتر باشد.

گزروغن (Moringa peregrine (Forssk.) Fiori.), تقویم حیاتی, صحاری- سندی, اقلیم, فیزیوگرافی