محرم ولی زاده - دانشجوی دکترا، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
عبدالرضا باقری - استاد، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
جعفر ولی زاده - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان
محمدحسین میرجلیلی - استادیار، پژوهشکده گیاهان دارویی و مواد اولیه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
نسرین مشتاقی - استادیار، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

تدوین و اجرای برنامه های موثر در راستای احیاء، حفاظت و بهره برداری کارآمد از گونه های گیاهی تنها با شناخت ویژگی ها و خواهش های اکولوژیکی آنها امکان پذیر می باشد. گیاه پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal)، از خانواده سولاناسه (Solanaceae)، گونه ای دارویی است که از نظر دارا بودن ترکیب هایی موسوم به ویتانولید، با ویژگی بازدارندگی رشد سلول ها و تومورهای سرطانی، در صنایع دارویی از ارزش بالایی برخوردار است. در این بررسی، نقشه پراکنش جغرافیایی این گونه با استفاده از منابع و گزارش های موجود تهیه گردید. سپس مشخصات اقلیمی، تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک، مراحل مختلف فنولوژیکی و گیاهان همراه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در ایران، این گیاه منحصرا در مناطق محدودی از استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. پهنه بندی اقلیمی مناطق رویشگاهی براساس ضریب خشکی دومارتن از نوع اقلیم خشک می باشد. متوسط میزان بارندگی سالیانه این رویشگاه ها ۸/۱۲۴ میلی متر، رطوبت نسبی ۳۲% و دمای متوسط آن C°۲/۲۴ است. این گونه به طور عمده (۴۵%) در ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ متر از سطح دریا، در دامنه ها، دره، حاشیه جاده و عمدتا در آبراهه ها وبستر رودخانه های فصلی و در تمامی جهات به ویژه جهت جنوبی و شیب صفر تا ۷۴% پراکنش دارد. خاک رویشگاه ها عمدتا دارای بافت لوم شنی با اسیدیته ۵/۷ تا ۸/۷، هدایت الکتریکی ds/m۵/۰-۲/۵ و مقدار آهک ۱/۲۳-۴/۸% می باشد. پنیرباد گونه ای مقاوم به خشکی است و در شرایط اقلیمی خشک با متوسط بارندگی سالیانه کمتر از ۱۵۰ میلی متر قادر به رویش است. در مجموع لازم است که در جهت حفظ و گسترش این گونه نادر و با ارزش اقدامات لازم انجام شود.

پنیرباد (Withania coagulans (Stocks) Dunal), بوم شناسی, پراکنش, خصوصیات رویشگاهی, سیستان و بلوچستان