محمدباقر رضایی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
کامکار جایمند - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
احمد مجد - عضو هیات علمی دانشگاه تربیت معلم و دانشگاه آزاد اسلامی
مهدخت مداح - کارشناس ارشد علوم گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی

گیاه رازیانه که در صنایع مختلف دارویی, غذایی, بهداشتی وآرایشی کاربردهای فراوانی دارد, جهت بررسی مواد موثر موجود در اسانس ,گیاه در زمانهای مختلف جمع آوری شده و اقدام به استخراج اسانس از اندامهای مختلف گردید.در مرحله اول اسانس برگ وساقه قبل از گلدهی گیاه , در مرحله دوم اسانس برگ, ساقه وگل در زمان گلدهی گیاه ودر نهایت در زمان رسیدن میوه (بذر) اسانس از ساقه وبذر گیاه با استفاده از دستگاه تقطیر با آب و بخار آب (Kaiser) استخراج گردیدند و به کمک دستگاههای GC و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. بازده اسانس در اندامهای مختلف گیاه عبارت بودند از : بذر (۲.۵%) ,گل (۲.۸%), برگ درزمان قبل گلدهی و زمان گلدهی به ترتیب (۱.۰۸% و ۱.۲۰% ) و ساقه در زمان قبل از گلدهی, زمان گلدهی و زمان رسیدن بذر (۰.۲۶%-۰.۴۷%-۴۲.۰%). ترکیبهای عمده اسانس گل و بذر، ترانس آنتول (۸۴.۱%-۶۸.۴%)، فنچون (۷.۷%-۴.۶%)، استراگول (۳.۵%-۲.۵%) و لیمونن + ۱و۸ سینئول (۳.۹%-۱۹.۳%) بودند و مقدار آنها در ساقه و برگ به مرحله رویشی گیاه بستگی داشت. ترکیبهای شاخص برگ در مرحله قبل از گلدهی و گلدهی به ترتیب عبارتند از: ترانس آنتول (۲۸.۳%-۵۸.۶%)، فنچون (۲.۵%  - ۲.۹%)، استراگول (۱%-۱.۷%) و لیمونن + ۱و۸ سینئول (۵۸.۵%-۲۷.۱%). مقدار این ترکیبها در ساقه در زمان قبل از گلدهی، زمان گلدهی و زمان رسیدن بذر به ترتیب عبارتند از: ترانس آنتول (۰.۳% و ۴۴.۲% و ۷۸%)، فنچون (۰.۳% و ۱.۸% و ۲.۵%)، استراگول (۰.۶% و۲.۱% و ۱.۷%) و لیمونن + ۱و ۸ سینئول (۵۶.۵% و ۲۳.۶% و ۴.۶%). با افزایش سن برگ و ساقه میزان ترانس آنتول کاهش و لیمونن افزایش یافت.

رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.), اسانس