محمد دینی - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
پرویز باباخانلو - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
محمود محمدی - اعضای هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
مصطفی گلی پور - تکنسین موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع

شکر تیغال یکی از مان های مشهور ایران می باشد که از زمانهای گذشته تا امروز به عنوان یک داروی سنتی مورد مصرف قرار گرفته است. این ماده شیرین مزه توسط لارو حشره ای بر روی گیاهی ارخانواده کاسنی۳، به نام اکی نوپس۴ ایجاد می گردد. جهت تعیین نام گونه های موجود در استان و حشره عامل در قالب یکی از زیر طرحهای طرح ملی بررسی منابع تولید کننده و عوامل تولید شیرابه های قندی (مان ها) اجرا شد و طی دو مرحله کتابخانه ای و صحرایی مطالعه صورت گرفت. ابتدا ضمن مراجعه به منابع مختلف، اطلاعات در مورد گیاه به دست آمد. از نقشه پوشش گیاهی در استان استفاده شد و با شروع فصل رویش بازدید های منظم از گیاه اکی نوپس در نقاط مختلف استان در ارتفاعات و اقالیم مختلف انجام گردید. با مشاهده حشره عامل روی نمونه گیاه نسبت به جمع آوری گیاه و حشره جهت شناسایی اقدام گردید. بر طبق بررسی انجام شده مشخص شد که به روی سه گونه از گیاه اکی نوپس به نامهای E. cephalotes Dc. Echinops orientalis Trautv و E. robustus Bunge  حشره فعالیت می کند: گونه های مذکور در جنوب، شرق و غرب استان پراکنش دارند و علاوه بر آنها دو گونه دیگر به نامهای E. ritrodes Bunge و E. leiopolyceras Bornm نیز وجود دارند که بر روی آنها اثری از فعالیت حشره مشاهده نشد. این گونه ها منشعب و در ارتفاعات استان پراکنش دارند. نام حشره عامل تولید شکر تیغال لارینوس ملیفیکوس از راسته سخت بالپوشان و خانواده سرخرطومی می باشد. حدود ارتفاعی پراکنش گیاه اکی نوپس در استان تهران ۲۷۰۰-۱۰۰۰ متر و حدود ارتفاعی فعالیت حشره تا ۲۰۰۰ مشاهده شد. تولید شکرتیغال در استان تهران قابل توجه نمی باشد و جمع آوری آن مقرون به صرفه نیست.

مان شکرتیغال, نحوه تولید, عامل تولیدکننده, استان تهران, اکی نوپس