لیلا رازقی - دانشجوی دکترا، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مجید عزیزی - استاد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
سید مهدی زیارت نیا - استادیار، پژوهشکده علوم و صنایع غذایی خراسان رضوی، مشهد
عبدالرضا باقری - استاد، گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
سیدحسین نعمتی - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.) از تیره چتریان از گونه های شناخته شده دارویی بومی مراتع ایران بوده که تاکنون وجود آن در سایر مناطق جهان گزارش نشده است. به دلیل برداشت بی رویه آن در اوایل دوره رویشی و زمان نسبتا زیاد مورد نیاز برای استقرار و تولید بذر، این گیاه فرصت تجدید حیات و تولید بذر را نداشته و به همین دلیل از گیاهان در معرض انقراض ایران محسوب می شود. پیشرفت های صورت گرفته در زمینه کشت بافت می توانند کارآیی بسیاری در تکثیر گیاهان در معرض خطر انقراض و همچنین افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی داشته باشند. به منظور بررسی تاثیر تیمارهای هورمونی بر القای کالوس از گیاهچه های استریل ریزنمونه تهیه گردید. تیمارها شامل محیط کشت پایه MS به همراه سطوح مختلف هورمون [۲-۴-D (۵/۰، ۱ و ۲ یا a۱، a۲، a۳) + Kin (۰، ۵/۰ و ۱ یا b۱، b۲، b۳)] و محیط کشت پایه MS به همراه [NAA (۵/۰، ۱ و ۲ یا a۴، a۵، a۶) + BA (۰، ۵/۰ و ۱ یا b۴، b۵، b۶)] بود. پس از یک ماه میزان رشد، وزن و درصد کال زایی اندازه گیری و مقایسه شد. با در نظر گرفتن صفات فوق بیشترین اندازه کالوس (۴۱/۶ میلی متر) و بیشترین درصد کال زایی (۹۳%) در غلظت [(mgl-۱۵/۰) Kin + (mgl-۱۲) ۲,۴-D] و بیشترین وزن کالوس (۱۴۰۸/۰ گرم) در غلظت [(mgl-۱۱) NAA + (mgl-۱۵/۰) BA] بدست آمد. سپس به منظور بررسی کالوس ها در شرایط محیط مایع و ایجاد سوسپانسیون سلولی، ترکیب های هورمونی برگزیده [(۲)۲-۴-D + (۵/۰) Kin] و [(۲) NAA + (۵/۰) BA] در دو محیط MS و B۵ با سه سطح آنتی اکسیدان (PVP، PVPP و PVP + PVPP) جمعا ۱۲ تیمار در ۴ هفته متوالی ارزیابی شدند. نتایج تفاوت معنی داری را در سطح ۵% بین عوامل موثر بر وزن خشک سلول نشان داد، در حالی که این عوامل بر روی وزن تر تاثیر معنی داری نداشتند. بیشترین وزن تر و خشک مربوط به محیط B۵ با PVP (۱/۰) به میزان ۶۹۴۰/۱ گرم بود. وزن تر و خشک سلول در طی هفته های متوالی روند افزایشی را نشان داد.

القاء کالوس, Kelussia odoratissima Mozaff, کشت سلولی, ترکیب هورمونی