شناسایی و تعیین مقدار سیلی مارین در گیاه خار مریم (Silybum marianum) و چند فرآورده دارویی آن

خارمریم با نام علمی Silybum marianum گیاهی است دو ساله از خانواده کمپوزیته به ارتفاع دو متر که به حالت خودرو در کنار جاده ها و اراضی متروک در مناطق شمالی ایران می روید. میوه این گیاه در پیشگیری و درمان آسیب های توکسیک–متابولیک کبد ناشی از مواد مختلف و نیز در درمان هپاتیت حاد از اهمیت خاصی بر خوردار است. مواد موثره این گیاه از ایزومرهای سیلیبین، سیلی دیانین و سیلی کریستین تشکیل شده است که غالبا سیلیمارین نامیده می شوند. سیلیمارین اثر ضد سمی داشته و رژنراسیون بافت کبدی را تحریک می کند. بذر این گیاه در فصل تابستان ۱۳۷۹ از اطراف اصفهان و نیز مزرعه تحقیقاتی این شرکت جمع آوری شد. سیلیمارین بذرهای مذکور و یک نمونه بذر وارداتی و چند نمونه فرآوورده دارویی با حلال مناسب استخراج گردید، و به روش TLC و HPLC در مقایسه با مواد استاندارد شناسایی شد. سپس به وسیله اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با کارکرد بالا (HPLC) به روش استاندارد داخلی تعیین مقدار شد. همچنین اثر حلالهای مختلف روی راندمان استخراج سیلیمارین از گیاه بررسی گردید. نتایج حاصل از روش اسپکترومتری نشان داد که در این روش فقط تعیین مقدار کل ایزومرها امکان پذیر است. درحالی که در HPLC تعیین جداگانه تک تک اجزای مخلوط سیلیمارین وجود داشت، از سیلیمارین (تهیه شده از شرکت Roth) به عنوان ماده استاندارد و آلفا نفتل به عنوان ماده استاندارد داخلی استفاده گردید. مقدار سیلیمارین در دو نمونه بذر داخلی برابر۱.۵ درصد و نمونه وارداتی ۲.۳ درصد بود. در چند نمونه قرص Ardeyhepan و Silymarin ۱۴۰ von ct  ساخت آلمان به طور متوسط به ترتیب ۱۲۸ و ۱۶۱ میلی گرم سیلیمارین مشاهده شد که یک مقدار اضافی ۲۸ درصدی و ۱۵ درصدی از مقدار اعلام شده را نشان می داد.

Keywords:

سیلیبین , سیلی دیابین , سیلی کریستین , خارمریم , Silybum marianum