آرزو حیدرزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته حشره شناسی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
غلامحسین مروج - استادیار، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
سعید هاتفی - مربی، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
جواد شباهنگ - مربی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

سمیت تماسی و دوام اسانس گیاهان رازیانه (Foeniculum vulgare Miller)، کلپوره (Teucrium polium Boiss.) و مرزه (Satureja hortensis L.) روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات، در شرایط دمای °C۲ ± ۲۸ و رطوبت نسبی ۵ ± ۶۵%، در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب تهیه گردید. سمیت تماسی روی حشرات کامل یک روزه در ۶ غلظت و پس از ۲۴ ساعت ارزیابی شد. میزان دوام اسانس ها، در یک دوره ۳۰ ساعته، در غلظت معادل LC۹۹ تماسی بررسی گردید. نتایج سمیت تماسی اسانس ها نشان داد که مرگ و میر حشرات کامل یک روزه در هر دو جنس نر و ماده با افزایش غلظت اسانس افزایش یافت. حشرات نر در مقایسه با حشرات ماده نسبت به کلیه اسانس ها، حساسیت بیشتری نشان دادند. اسانس رازیانه با LC۵۰ معادل ۳۸/۳۹۰ و ۴۶/۵۱۳ میکرولیتر بر مترمربع به ترتیب علیه افراد نر و ماده، موثرتر از سایر اسانس های مورد بررسی بود. مقادیر LC۵۰ برای اسانس مرزه معادل ۶۹/۵۳۵ و ۹۹/۶۴۰ میکرولیتر بر مترمربع و برای اسانس کلپوره معادل ۰۹/۱۲۶۳ و ۷۲/۱۴۶۹ میکرولیتر بر مترمربع به ترتیب علیه افراد نر و ماده بدست آمد. نتایج بررسی دوام نشان داد که اسانس مرزه بیشترین ماندگاری و اسانس کلپوره کمترین ماندگاری را داشت. ماندگاری زیاد اسانس مرزه احتمالا به دلیل میزان بیشتر ترکیب های اکسیژنه در ترکیب این اسانس بود. نتایج این بررسی، قابلیت بالای این اسانس ها را در کنترل سوسک چهار نقطه ای حبوبات نشان می دهد.

اسانس های گیاهی, دوام, سمیت تماسی, سوسک چهار نقطه ای حبوبات