کیوان مهدوی ماشکی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
احمد معینی - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
مختار جلالی جواران - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران

امروزه تولید گیاهان هاپلوئید با استفاده از روشهای بیوتکنولوژی، به عنوان روشی سریع و کارآمد برای تولید لاین های خالص مورد توجه است. در این میان، آندروژنز به دلیل بالا بودن تعداد زیاد میکروسپورها در یک بساک، موثرترین روش به حساب می آید. در تحقیق حاضر اثر ترکیب محیط کشت بر کشت بساک در دو اکوتیپ گل محمدی (Rosa damascena Mill.) (کاشان و آذران) و یک اکوتیپ رز مینیاتوری (ساناز) مورد مطالعه قرار گرفت. در اکوتیپ کاشان اثر متقابل محیط کشت H۱ در مرحله تک هسته ای میانی بالاترین میزان کالوس زایی را داشت. همچنین آزمایش بررسی اثر نسبت نیترات آمونیوم به نیترات پتاسیم نشان داد که تیمارهای حذف نیترات آمونیوم و دو برابر کردن نیترات پتاسیم، کالوسزایی بالاتری داشتند. به علاوه، دو نمک کلرید کلسیم و نیترات کلسیم در رز مینیاتوری ساناز از کالوس زایی بالاتری برخوردار بودند. اسیدهای آمینه نقش موثری بر صفت درصد کالوسزایی بساک داشتند و گلایسین، گلوتامین و کازئین هیدرولیزات از سایر اسیدهای آمینه بهتر بودند. همچنین ساکارز نسبت به سوربیتول، قند مناسبتری جهت کالوس زایی بساک بود و با جایگزینی ساکارز توسط سوربیتول میزان کالوس زایی کاهش یافت. نتایج شمارش کروموزومی و فلوسایتومتری نشان داد که سلولهای کالوس های حاصل، تتراپلوئید (۲۸ کروموزوم) بودند.

گل محمدی (Rosa damascena Mill.), رز مینیاتوری, محیط کشت, کشت بساک, کالوس زایی, اسیدهای آمینه