بررسی عملکرد، میزان و ترکیب های اصلی اسانس آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) در زمان های مختلف برداشت

به منظور بررسی اثر زمان برداشت بر میزان و عملکرد اسانس و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس گیاه آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) آزمایشی طی سال های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ در ایستگاه تحقیقاتی شهید فزوه اصفهان انجام شد. به همین منظور بذرهای گیاه پس از جمع آوری از رویشگاه، در شاسی کشت و نشاء های حاصل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به زمین اصلی منتقل شدند. سرشاخه های گیاه به مدت دو سال (۱۳۸۷ و ۱۳۸۸) در چهار مرحله آغاز گلدهی، ۵۰% گلدهی، گلدهی کامل و بذردهی، برداشت، خشک و اسانس گیری شد. جداسازی و شناسایی ترکیب های اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی انجام گردید. نتایج نشان داد که اثر زمان برداشت بر مجموع عملکرد دو ترکیب تیمول و کارواکرول، درصد اسانس و درصد گاما-ترپینن و بورنئول معنی دار بود. بیشترین مجموع عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و بیشترین درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل بدست آمد. اثر متقابل سال در مرحله برداشت مشخص نمود که بیشترین درصد اسانس اندام هوایی در طی دو سال متعلق به مرحله گلدهی کامل سال اول (۵۶/۱%) و بالاترین عملکرد مجموع دو ترکیب تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی همان سال (۵۴/۲۸ کیلوگرم در هکتار) بوده است. از بین شش ترکیبی که بیشترین درصد اسانس را تشکیل دادند کارواکرول ترکیب غالب در هر چهار مرحله برداشت بود و بیشترین مقدار آن در مرحله ابتدای گلدهی (۴۵/۸۸%) سال دوم حاصل شد. دومین ترکیب غالب تیمول بود که در مرحله گلدهی کامل به حداکثر مقدار خود (۷۷/۱۱%) رسید. پاراسیمن، ۱،۸- سینئول و گاما-ترپینن در مرحله بذردهی (به ترتیب ۳۵/۲%، ۲۱/۱% و ۱۵/۲%) و بورنئول در مرحله گلدهی کامل بیشترین مقدار (۵۲/۷%) را نشان دادند. همچنین رابطه مثبت و معنی داری بین درصد اسانس با مجموع عملکرد دو ترکیب کارواکرول و تیمول مشاهده گردید. در مجموع براساس نتایج بدست آمده بهترین زمان برداشت آویشن کرمانی برای رسیدن به حداکثر عملکرد تیمول و کارواکرول در مرحله بذردهی و برای درصد اسانس در مرحله گلدهی کامل می باشد.

Keywords:

آویشن کرمانی (Thymus caramanicus Jalas) , زمان برداشت , اسانس , تیمول , کارواکرول