سمیه افلاکیان - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، مرکز نجف آباد
حسین زینلی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان
حسن مداح عارفی - استادیار، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
شکوفه انتشاری - استادیار، دانشگاه پیام نور، مرکز نجف آباد
شیرین کاوه - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بروجرد

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) از گیاهان معطر و دارویی بومی ایران است که به علت وجود تلاقی درون گونه ای و بین گونه ای، دارای تنوع مورفولوژیکی زیادی می باشد. این مطالعه به منظور بررسی روابط بین عملکرد و اجزای عملکرد، در اکوتیپ های مختلف آویشن دنایی که از سه استان اصفهان، مرکزی و لرستان جمع آوری شدند، طراحی شد. این تحقیق در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان اجرا شد. صفات وزن گل آذین، طول گل آذین، تعداد گل در گل آذین، ارتفاع ساقه، سطح برگ، طول برگ، عرض برگ، بزرگترین و کوچکترین قطر تاج پوشش، وزن هزاردانه، عملکرد خشک و تر هر بوته مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری را در سطح احتمال ۱% برای همه صفات نشان داد که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ ها دارد. مقایسه میانگین صفات نشان داد که بیشترین میزان عملکرد خشک و تر هر بوته در سال دوم کاشت به ترتیب برابر با ۶/۱۱۴ و ۶/۳۸۶ گرم، در اکوتیپ دنایی خرم آباد ۱ است. کمترین میزان تولید گیاه مربوط به اکوتیپ دنایی خرم آباد ۲ بود. بیشترین مقدار وزن گل آذین، طول گل آذین، تعداد گل در گل آذین، کوچکترین قطر تاج پوشش و طول برگ نیز در اکوتیپ دنایی خرم آباد ۱ مشاهده شد. عملکرد خشک هر بوته با صفات بزرگترین قطر تاج پوشش، طول برگ و عملکرد تر همبستگی مثبت و با عرض برگ همبستگی منفی و قوی داشت. تجزیه به عامل ها سه عامل پنهانی را معرفی کرد که در مجموع ۷۱/۷۹% از کل تنوع را توجیه نمود. عامل اول، عامل عملکرد نام دارد که شامل صفت عملکرد خشک بوته با بار عامل مثبت و عرض برگ با بار منفی است. به طور کلی، اکوتیپ خرم آباد ۱ از نظر عملکرد بوته به سایر اکوتیپ ها برتری دارد و مهمترین عوامل اثرگذار بر عملکرد، صفات قطر تاج پوشش، طول برگ و عرض برگ هستند.

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.), عملکرد, همبستگی, مقایسه میانگین