مقایسه ترکیب های شیمیایی اسانس بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) استان خراسان با استفاده از روشهای آماری چند متغیره

بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) گیاهی متعلق به تیره Astraceae می باشد که در اروپا، ترکیه، ایران و آسیای مرکزی یافت می شود. علاوه بر کاربرد در طب سنتی، این گیاه به سبب ویژگی های اسانس در طب نوین و استفاده در صنایع مختلف بسیار قابل توجه می باشد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی اجزای اسانس نه جمعیت مختلف بومادران زرد استان خراسان بود. بدین منظور، پس از استخراج اسانس و محاسبه عملکرد آن در هر جمعیت بر مبنای وزن خشک گیاه، ترکیب های اسانس آنها با استفاده از دستگاه های کروماتوگراف گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. متوسط عملکرد اسانس جمعیت ها با سه تکرار تعیین شد که توده گلول و چلمیر به ترتیب با ۶۲/۱% و ۶/۱% بالاترین عملکرد را در بین سایر توده ها به خود اختصاص دادند. در مجموع ۲۳ ترکیب در تمام اسانس ها شناسایی گردید که مونوترپن های اکسیژنه (۱/۷۳- ۹/۴۷%) اصلی ترین گروه اجزای اسانس را در میان توده های مورد مطالعه به خود اختصاص دادند. ۱،۸-سینئول، مشتقات نپتالاکتون، پارا-سیمن، آلفا-ترپینن و سیس-کریزانتیل استات، به ترتیب سهم هر ترکیب در تشکیل درصد کل اجزای اسانس جمعیت های مختلف مورد بررسی، به عنوان اجزای عمده بودند و لاواندولیل ۲-متیل بوتیرات و سیس-کریزانتنول به عنوان نادرترین ترکیب های اسانس جمعیت های مختلف شناسایی شدند و تنها در دو جمعیت مورد مطالعه وجود داشتند. با توجه به بازده اسانس بالا و غنی بودن از سه ترکیب پارا-سیمن، ۱،۸-سینئول و نپتالاکتون (۴aα-۷α,۷a-β-Nepetalactone) که دارای اثرهای بیولوژیکی شناخته شده می باشند، دو توده گلول و ازغد مناسبترین نمونه ها جهت استفاده در صنایع مختلف، به ویژه دارویی به شمار می روند.

Keywords:

Achillea biebersteinii Afan , اسانس , ۱ , ۸-سینئول , نپتالاکتون , پارا-سیمن