مریم قنادنیا - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهی، گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
رحیم حداد - استادیار، گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین
فاطمه زرین کمر - استادیار، گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
مظفر شریفی - استادیار، گروه علوم گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

در این تحقیق بیان ژن لیمونن سینتاز با استفاده از روش SQ-RT-PCR در اندام ها و مراحل رشد و نموی مختلف گیاه زیره سبز (Cuminum cyminum L.) بومی ایران بررسی شد. پس از کشت گیاهان و نمونه برداری از ریشه، ساقه و برگ (هر کدام یک مرحله) و گل ها (در چهار مرحله نموی)، نتایج مشخص کرد که این ژن در گل های بسیار کوچک (mm۲>)، کوچک (mm۴-۳) و نیز بافت رویشی ساقه بیان شده، در حالیکه در ریشه، برگ و گل های با اندازه های متوسط (mm۵-۴) و بزرگتر از آن بیان نمی شود. حداکثر بیان ژن لیمونن سینتاز در ساقه بوده و پس از آن بیشترین بیان در گل های بسیار کوچک و بعد کوچک مشاهده شد. بیان ژن لیمونن سینتاز در جوانترین مراحل نموی گل ها زیاد بوده و به تدریج کاهش یافته و متوقف گردید. همچنین نتایج نشان داد که این ژن در مراحل مختلف رشد و نموی گیاهان کامل، از گیاهچه های دو برگی تا مرحله گلدهی بیان می شود. بیان ژن لیمونن سینتاز با ورود گیاهان به مرحله زایشی افزایش یافته که نشان دهنده بیان همزمان آن در اندام های رویشی و زایشی گیاه می باشد. نتایج حاصل از تعیین توالی جزیی ژن لیمونن سینتاز زیره سبز در این تحقیق، شباهت آن با برخی از گیاهان را بین ۶۴-۵۸% نشان داد. مطالعات آناتومیکی وجود کانال های ذخیره کننده روغن های فرار در بافت میوه را مشخص کرد. در مجموع، نتایج حاصل از این پژوهش بیان بالای ژن لیمونن سینتاز در اندام های جوان زایشی مولد را تایید نمود، در حالیکه بیان زیاد آن در بافت رویشی ساقه و کل دوره زندگی گیاه نیز قابل توجه بود.

SQ-RT-PCR, زیره سبز (Cuminum cyminum L.), ژن لیمونن سینتاز