کامکار جایمند - دانشیار، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
هلن اهرابی اصلی - کارشناس ارشد، اداره کل استاندارد استان تهران
اعظم منفرد - استادیار، دانشگاه پیام نور، تهران

فلاونوییدها طبقه بزرگی از پلی فنل ها با بیش از ۴۰۰۰ ترکیب هستند، که در گیاه نقش آنتی اکسیدانی را در فتوسنتز به عهده دارند و در انسان دارای اثرهای آنتی اکسیدانی، ضدالتهابی، جلوگیری کننده سرطان و محافظت کننده از قلب می باشند. ترکیب کوئرستین در گروه فلاونول قرار دارد و برای مقابله با ویروس ها و سلول های سرطانی استفاده می شود. هدف از این تحقیق، استخراج و اندازه گیری ترکیب کوئرستین در سه گونه گیاهی بومادران Achillea tenuifolia، A. biebersteinii و A. millefolium بود. نمونه ها در اوایل خردادماه ۱۳۸۹ از موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور جمع آوری و سپس از اندام های مختلف (گل، برگ و ساقه) با روشهای مختلف استخراج انجام گردید. در روش اول، نمونه با حلال کلروفرم توسط دستگاه سوکسله به مدت ۷۲ ساعت استخراج گردید. در روش دوم، به نمونه قبلی که با حلال کلروفرم استخراج شده بود پس از جدا کردن حلال، متانول اضافه کرده و مجددا عمل استخراج انجام گردید. در روش سوم، با توجه به میزان ماده خشک از گیاه تازه و با حلال های متانول و اسید استیک (به نسبت ۱:۹) توسط دستگاه آسیاب برقی خرد و همزمان صاف گردید. در روش چهارم، ابتدا گیاه تازه با دستگاه آسیاب برقی خرد شد و سپس با حلال های متانول و اسید استیک (به نسبت ۱:۹) و به مدت یک هفته خیسانده سپس صاف گردید، بعد همه نمونه های بدست آمده به حجم ۳۰ میلی لیتر تغلیظ گردیدند. جمعا ۳۶ نمونه بدست آمدند که میزان ترکیب کوئرستین توسط دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) مورد اندازه گیری قرار گرفت. بیشترین مقادیر ترکیب کوئرستین در گل (ppm ۲۱۶۴) و برگ A. millefolium (ppm ۲۰۶۴) به روش استخراج با سوکسله و حلال متانول بدست آمد. بیشترین مقدار کوئرستین در ساقهA. millefolium (ppm ۲۰۳۴)، به روش خیساندن با حلال متانول بدست آمد و کمترین مقادیر کوئرستین در روش استخراج با کلروفرم، در برگ A. millefolium (ppm ۱۲۷)، در ساقه A. biebersteinii (ppm ۱۱۰) و در ساقه A. tenuifolia (ppm ۲۳) مشاهده شد.

بومادران, A. millefolium L, A. biebersteinii Afan, A. tenuifolia Lam, فلاونویید, کوئرستین, کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)