بررسی اثر ضد باکتریایی و خاصیت سینرژیستی اسانس سه گیاه دارویی علیه برخی از پاتوژنهای مهم مواد غذایی به روش میکرودایلوشن

اسانس سه گیاه دارویی شامل زنیان (Carum copticum (L.) C. B. Clarke)، زیره پارسی (Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.) و زیره سبز (Cuminum cyminum L.) به روش تقطیر با آب استخراج شد. اسانس های بدست آمده با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) تجزیه شدند و ترکیب های تشکیل دهنده آنها براساس شاخص بازداری و طیف جرمی تعیین گردید. سپس با استفاده از تکنیک میکرودایلوشن (ریزرقت) و با استفاده از دستگاه خواننده الایزا خاصیت ضد باکتریایی اسانس های مورد نظر با تعیین حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) نیز علیه برخی از باکتریهای آلوده کننده مواد غذایی مانند Staphylococcus aureus، Bacillus cereus، Listeria monocytogenes، Escherichia coli O۱۵۷H۷ و Salmonella enteritidisبررسی شد. همچنین با توجه به کاربرد همزمان گیاهان دارویی در طب سنتی و با در نظر گرفتن تاثیر این اسانس ها بر خواص ارگانولپتیکی مواد غذایی و MIC اسانس زیره پارسی و زیره سبز واکنش متقابل این دو با استفاده از روش Modified checkboard و محاسیه شاخص بازدارندگی افتراقی (FICindex) علیه باکتریها نیز بررسی گردید. نتایج نشان دادند که از نظر اجزای اسانس بین گونه های مورد بررسی اختلاف قابل توجهی وجود دارد. این در حالی بود که ترکیب هایی چون پارا-سیمن و گاما-ترپینن در هر سه اسانس به میزان متفاوتی تشخیص داده شد. مهمترین ترکیب های موجود در اسانس زنیان تیمول (۴/۴۸%)، پارا-سیمن (۸/۲۱%) و گاما-ترپینن (۳/۲۱%) بودند. در اسانس زیره پارسی گاما-ترپینن (۲/۴۴%)، کومین آلدئید (۹/۱۶%)، گاما-ترپینن-۷-ال (۵/۱۰%) و پارا-سیمن (۸%) از ترکیب های اصلی تشخیص داده شدند. ترکیب های اصلی در اسانس زیره سبز، کومین آلدئید (۲/۳۰%)، گاما-ترپینن (۸/۱۲%)، سافرانال (۴/۹%) و پارا-سیمن (۱/۱۴%) بودند. حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) اسانس ها به ترتیب برای زنیان در دامنه ۰۳/۰ تا ۵/۰ میلی گرم در میلی لیتر، برای زیره پارسی ۱۸/۰ تا ۳ میلی گرم در میلی لیتر و برای اسانس زیره سبز ۳۷/۰تا ۳ میلی گرم در میلی لیتر بدست آمد. اسانس زنیان به طور موثرتری رشد تمام باکتریهای مورد آزمایش را کنترل نمود در حالی که بقیه اسانس ها به میزان کمتری موثر بودند. محاسبه (FICindex) اسانس زیره پارسی و زیره سبز وجود فعالیت سینرژیستی علیه باکتریهای گرم مثبت و فعالیت افزایشی علیه باکتریهای گرم منفی را اثبات نمود. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که اگرچه اثرهای بازدارندگی اسانس زیره پارسی و زیره سبز کمتر از اسانس زنیان است، ولی کاربرد همزمان این دو اسانس به ویژه علیه باکتریهای گرم مثبت دارای اثرهای بازدارنده قابل توجه بوده و می توان در راستای بهینه سازی استفاده از اسانس ها در کنترل موثر پاتوژنهای مواد غذایی به عنوان یک روش مکمل که در عین حال اثر نامطلوب کمتری بر خواص ارگانولپتیکی مواد غذایی داشته باشند، استفاده نمود.

Keywords:

زنیان (Carum copticum (L.) C. B. Clarke) , زیره پارسی (Bunium persicum (Boiss.) B. Fedtsch.) , زیره سبز (Cuminum cyminum L.) , خواص ضد باکتریایی , میکرودایلوشن , شاخص بازدارندگی افتراقی (FICindex)