فرشته اسدی کرم - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، واحد کرج
حسین میرزایی ندوشن - استاد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
میترا امام - مربی، گروه تحقیقات زیست فناوری، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
غلامرضا بخشی خانیکی - استاد، دانشگاه پیام نور، تهران
هاشم کنشلو - مربی، بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمدیوسف آچاک - کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان (ایرانشهر)

علاوه بر اثرهای محیطی، واکنش گیاهان به جوانه زنی بذر در بسترهای مختلف کاشت می تواند منشا ژنتیکی داشته و توارث آن کمی یا کیفی باشد. ازجمله اهداف این تحقیق، بررسی تنوع درون و بین جمعیت هایی از گونه در حال انقراض گز روغنی (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori) در قابلیت رویش بذر نارس در محیط های مختلف کشت بود. به این منظور جنین و بذر نارس تعداد زیادی از ژنوتیپ های گز روغنی از شش رویشگاه واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان جمع آوری شده و بر روی دو محیط کشت پایه WPM و MS با ۷ ترکیب مختلف کشت شدند. تعدادی از صفات مورفولوژیک، در دو فاصله زمانی متوالی از گیاهان در حال رشد مورد ارزیابی قرار گرفتند. جمعیت های مورد مطالعه از نظر ابعاد اولیه بذرهای نارس با یکدیگر تفاوت معنی داری نشان دادند. در یادداشت برداری اول بین جمعیت ها از نظر دو صفت تعداد ریشه فرعی و طول گیاهچه اختلاف معنی داری مشاهده شد. بین محیط های کشت نیز اختلاف معنی داری در رابطه با صفات طول ساقه، طول گیاهچه و همچنین تعداد ریشه و برگ مشاهده شد و با توجه به اثرهای متقابلی که بین محیط های کشت و جمعیت ها وجود داشت، مشخص گردید که محیط کشت اول (WPM) از لحاظ اکثریت صفات ازجمله طول گیاهچه، بهترین محیط برای رشد بذرهای نارسی است که به مرحله رسیدگی نزدیکتر می باشند (بنت و چانف). در حالی که بذرهای مناطق کلچات و کنشکی که نسبت به بذرهای سایر مناطق نارس تر بودند، به محیط های کشتی که دارای کلسیم بالاتری بودند (تیمارهای ۳، ۴ و۵) واکنش بهتری نشان دادند. در یادداشت برداری دوم نیز در بین جمعیت ها، صفات طول و تعداد ریشه و همچنین طول گیاهچه اختلاف معنی داری نشان دادند. بنابراین اثر متقابل محیط کشت و رویشگاه تنها در مورد صفت تعداد برگ معنی دار گردید و این نشان داد که واکنش جمعیت های مختلف مورد مطالعه در رابطه با محیط های مختلف کشت، یکسان نبوده است.

گز روغنی (Moringa peregrina (Forssk.) Fiori), بذر نارس, محیط کشت, جمعیت, طرح آشیانه ای